Το αντικείμενο

Το Αντικείμενο

Το αντικείμενο αποτελεί έναν από τους βασικούς όρους μιας πρότασης. Αντικείμενο δέχονται τα λεγόμενα μεταβατικά ρήματα, αυτά δηλαδή που δηλώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει σ’ ένα πρόσωπο ή πράγμα. Το αντικείμενο βρίσκεται σε μια από τις τρεις πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική αιτιατική).

Τα ρήματα χωρίζονται σε μονόπτωτα και δίπτωτα. Τα μονόπτωτα παίρνουν μόνο ένα αντικείμενο και τα δίπτωτα δύο, ένα άμεσο και ένα έμμεσο. Η επιλογή της πτώσης του αντικειμένου των μονόπτωτων ρημάτων γίνεται με βάση τη σημασία του ρήματος.

Μεταβατικά Μονόπτωτα Ρήματα:

Η γενική ως αντικείμενο:

Συντάσσονται με αντικείμενο σε γενική πτώση:

1. Ρήματα που σημαίνουν μνήμη ή λήθη: μιμνήσκομαι, μέμνημαι, μνημονεύω, ἐπιλανθάνομαι.

2. Ρήματα που σημαίνουν φειδώ και τα αντίθετά τους: φείδομαι, ἀφειδῶ.
3. Ρήματα που σημαίνουν φροντίδα ή επιμέλεια και τα αντίθετά τους: φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι, προνοῶ, μέλει μοι τινός, κήδομαι, μεταμέλει μοι τινός,  μεταμέλομαι, ὀλιγορῶ, ἀμελῶ.

4. Ρήματα που σημαίνουν επιθυμία: ἐπιθυμῶ, ἐρῶ (=αγαπώ), ἐρῶμαι(=επιθυμώ),  ἐφίεμαι, ὀρέγομαι, γλίχομαι.

5. Ρήματα που σημαίνουν απόλαυση: ἀπολαύω, ὀνίναμαι.

6. Ρήματα που σημαίνουν μετοχή: μετέχω, μεταλαμβάνω, κοινωνῶ, κληρονομῶ, μέτεστί μοι τινός.

7. Ρήματα που σημαίνουν πλησμονή: βρίθω, πίμπλαμαι, εὐπορῶ, γέμω, πλήθω,μεστῶ.

8. Ρήματα που σημαίνουν στέρηση: δέω, δέομαι, δεῖ μοι τινός, χρῄζω, ἀπορῶ, στέρομαι, σπανίζω.

9. Ρήματα που σημαίνουν γενικά αίσθηση (αφή, γεύση, όσφρηση, οσμή, ακοή):ἅπτομαι, ψαύω, θιγγάνω, ἔχομαι, ἀντέχομαι, δράττομαι,  λαμβάνομαι, ἐπιλαμβάνομαι ἀντιλαμβάνομαι, γεύομαι, ὀσφραίνομαι,  ὄζω, πνέω, ἀκούω(για άμεση αντίληψη),ἀκροῶμαι.

10. Ρήματα που σημαίνουν απόπειρα: πειρῶ, πειρῶμαι.

11. Ρήματα που σημαίνουν επιτυχία: τυγχάνω, ἐφικνοῦμαι, ἐξικνοῦμαι.

12. Ρήματα που σημαίνουν αποτυχία: ἀποτυγχάνω, ἁμαρτάνω, διαμαρτάνω, ἐξαμαρτάνω, ψεύδομαι (=αποτυγχάνω)

13. Ρήματα που σημαίνουν έναρξη ή λήξη: ἄρχω, ἄρχομαι, λήγω, παύομαι (=σταματώ).

14. Ρήματα που σημαίνουν αρχή ή εξουσία και τα αντίθετά τους: ἄρχω, κρατῶ (+γενική=εξουσιάζω), βασιλεύω,  ἡγεμονεύω, δεσπόζω, στρατηγῶ, τυραννῶ, ἡγοῦμαι   (+γενική=είμαι αρχηγός).

15. Ρήματα που σημαίνουν χωρισμό: χωρίζομαι.

16. Ρήματα που σημαίνουν αποχή: ἀπέχω, ἀπέχομαι.

17. Ρήματα που σημαίνουν απομάκρυνση: διέχω, ἄπειμι, εἴκω (=υποχωρώ), παραχωρῶ.

18. Ρήματα που σημαίνουν απαλλαγή: ἀπαλλάττω, ἐλευθερῶ, λύω, ἀφίεμαι.

19. Ρήματα που σημαίνουν καταγωγή: εἰμί, γίγνομαι, ἔφυν, πέφυκα.

20. Ρήματα που σημαίνουν σύγκριση, διαφορά, υπεροχή: ἡττῶμαι, λείπομαι, ἀριστεύω, ἀπολείπομαι, ὑστερῶ, προέχω,  μειονεκτῶ, περιγίγνομαι, περίειμι, πρωτεύω, κρατιστεύω,

πλεονεκτῶ, ὑπερτερῶ, διαφέρω.

21. Ρήματα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, πρό, ὑπέρ, κατά.

22. Ρήματα διαφόρων σημασιών: φεύγω + γενική (=κατηγορούμαι για κάτι), ἑάλω + γενική (=καταδικάζομαι για κάτι), κρίνομαι + γενική (=τιμωρούμαι σε…π.χ. θάνατο), αἰσθάνομαι + γενική. Θυμήσου: ἁλίσκομαι = κυριεύομαι (για άψυχα), συλλαμβάνομαι (για έμψυχα).

Η δοτική ως αντικείμενο:

Συντάσσονται με αντικείμενο σε δοτική πτώση:

1. Ρήματα σημαίνουν πρέπει, αρμόζει, ταιριάζει και τα συνώνυμά τους.

2. Ρήματα που σημαίνουν προσέγγιση ή συνάντηση απλή, φιλική ή εχθρική διάθεση: πλησιάζω, πελάζω, προσίημι, ἐντυγχάνω, συντυγχάνω.

3. Ρήματα που σημαίνουν ακολουθία, διαδοχή: ἕπομαι, ἀκολουθῶ.

4. Ρήματα που σημαίνουν επικοινωνία, ένωση: ὁμιλῶ, χρῶμαι (συχνά συντάσσεται με δύο δοτικές, από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο της άλλης), μείγνυμαι, ἐπιμείγνυμαι,   κεράννυμι.

5. Ρήματα που σημαίνουν φιλική ή εχθρική ενέργεια – διάθεση: εὐνοῶ, ἀρέσκω, βοηθῶ, ἀρήγω (=βοηθώ), ἀμύνω  (=βοηθώ), τιμωρῶ (=βοηθώ), λυσιτελῶ, δουλεύω, πείθομαι, χαλεπαίνω (=οργίζομαι), ὀργίζομαι, ἐνοχλῶ, μάχομαι, στασιάζω, πολεμῶ, εἰς χείρας ἔρχομαι (=συμπλέκομαι), ἀπειλῶ, φθονῶ,ἐπιβουλεύω, λοιδοροῦμαι, ἀπειθῶ, ἐπιτιμῶ.

6. Ρήματα που σημαίνουν άμιλλα: ἁμιλλῶμαι.

7. Ρήματα που σημαίνουν φιλονικία: διαφέρομαι, ἐρίζω, ἀμφισβητῶ.

8. Ρήματα που σημαίνουν έριδα ή συμφιλίωση: σπένδομαι (=συνθηκολογώ), σπονδὰς ποιοῦμαι, συναλλάττομαι –

9. Ρήματα που σημαίνουν ισότητα και ομοιότητα: ἰσοῦται, ὁμοιάζω, ἔοικα.

10. Ρήματα που σημαίνουν συμφωνία: συμφωνῶ, ὁμολογῶ, ὁμονοῶ, συνᾴδω (=συμφωνώ), συναρμόττω (=ταιριάζω).

11. Ρήματα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις: ἐν, σύν, ἐπί, περί, παρά, ὑπό, πρός.

12. Ρήματα διαφόρων σημασιών: ἡγοῦμαι + δοτική = οδηγώ, ἡγοῦμαι + ειδικό απαρέμφατο = νομίζω ότι…, χρῶμαι + δύο δοτικές (η μία κατηγορούμενο της άλλης).

Μεταβατικά Δίπτωτα Ρήματα:

Η διάκριση των αντικειμένων σε άμεσο και έμμεσο γίνεται με βάση την πτώση του.

Άμεσο	Έμμεσο
Αιτιατική	Γενική
Αιτιατική	Δοτική
Γενική	Δοτική
Αιτιατική προσώπου	Αιτιατική πράγματος

* Δίπτωτα είναι τα ρήματα που έχουν την σημασία «κάτι σε κάποιον ή κάτι από κάποιον».

π.χ.

Υποκ.                    Ρ                     Εμ. Αντ.      Αμ. Αντ.

Οἱ Θηβαῖοι  ἔπεμψαν τοῖς ἐφόροις ἄγγελον

Σημείωση: Πολλές φορές το ένα από τα δύο αντικείμενα μπορεί να είναι απαρέμφατο ή δευτερεύουσα  ονοματική πρόταση. Στην περίπτωση αυτή το απαρέμφατο λογαριάζεται ως αιτιατική πράγματος, για να γίνει η διάκριση των αντικειμένων.

π.χ.   

Υποκ.              Ρ                                Αμ. Αντ.                                              Εμ. Αντ.

Ὁ Κῦρος ἔκέλευσε τούς στρατιώτας ἐπί τούς πολεμίους  ἰέναι.

Σύστοιχο Αντικείμενο:

Όταν το αντικείμενο βρίσκεται σε αιτιατική πτώση και είναι ομόρριζο του ρήματος ή επαναλαμβάνει τη ίδια έννοια ονομάζεται σύστοιχο.

π.χ. Οἱ μαθηταί γράφουσιν γράμματα.

Ἔζων βίον κάλλιστον

Παρατήρηση:

Όταν το σύστοιχο αντικείμενο προσδιορίζεται από ένα επίθετο είναι δυνατό να παραλειφθεί το ουσιαστικό και το επίθετο να μπει στην συντακτική του θέση σε αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους.

π.χ.

επιθ. προσδ.       συστ. αντικ.                                                                  συστ. αντικ.

Τήν κάκιστην δουλείαν οἱ ἀκρατεῖς δουλεύουσι. → Τά κάκιστα οἱ ἀκρατεῖς δουλεύουσι.

Κατηγορούμενο του αντικειμένου:

Πολλά ρήματα συντάσσονται με δύο αιτιατικές εκ των οποίων η μία είναι κατηγορούμενο της άλλης. Με κατηγορούμενο του αντικειμένου συντάσσονται τα ρήματα που έχουν την σημασία του ονομάζω, αποκαλώ, εκλέγω, διορίζω, νομίζω.

π.χ.

Αντικ.       κτγ. του αντικ.

Οἱ Ἕλληνες ἐνόμιζον τούς ἀστέρας θεούς.

Αν μετατρέψουμε την παραπάνω πρόταση σε παθητική, η λειτουργία σου κατηγορουμένου γίνεται ξεκάθαρη.

Υποκ.                    Ρ              κτγ.

Οἱ ἀστέρες ἐνομίζοντο θεοί.