Β' Γυμνασίου μεταφράσεις

Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1^η

Πατρική δικαιοσύνη

Κάποιος άνδρας, Μάρδος στην καταγωγή του, είχε επτά παιδιά. Από αυτά ο πιο μικρός προκαλούσε στους άλλους πολλά κακά. Και αρχικά προσπαθούσε ο πατέρας του να τον συνετίσει με τον λόγο· επειδή όμως αυτός δεν υπάκουε, τον έφερε στους δικαστές και όσα είχε αποτολμήσει αυτός τους τα ανέφερε με σαφείς κατηγορίες και ζητούσε από τους δικαστές να εκτελέσουν τον νεαρό. Αυτοί τα έχασαν και τους οδήγησαν και τους δύο στο βασιλιά Αρταξέρξη. Και επειδή ο Μάρδος έλεγε τα ίδια, ο βασιλιάς του είπε: «Αλήθεια, θα είχες το θάρρος να αντέξεις το γιο σου νεκρό;». Και εκείνος είπε: «Βεβαιότατα· γιατί, και όταν αφαιρώ από τα μαρούλια τις πικρές παραφυάδες, καθόλου δε λυπάται η μητέρα τους, αλλά ανθίζει περισσότερο και γίνεται γλυκύτερη». Ο Αρταξέρξης, όταν άκουσε αυτά, επαίνεσε τον άνδρα και τον έκανε βασιλικό δικαστή, αφού είπε ότι αυτός, που διατυπώνει τόσο δίκαιες κρίσεις για τα παιδιά του, οπωσδήποτε θα είναι αμερόληπτος και αδέκαστος στις ξένες υποθέσεις, και το νεαρό τον απάλλαξε από την τιμωρία απειλώντας τον με θάνατο, αν αποδειχτεί ότι κάνει άλλες αδικίες.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2^η

Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή

Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών πλησιάζοντας την Αττική από την πλευρά του Φαλήρου απέκλεισε τις γύρω παραλίες, οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι  ξανασκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό της Κορίνθου. Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν και κατέστρωνε το σχέδιό του το σχετικό με τον Σίκιννο. Ο Σίκιννος ήταν Πέρσης στην καταγωγή, αιχμάλωτος, φιλικός στον Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών του. Αυτός λοιπόν στέλνει κρυφά στον Ξέρξη, αφού τον προέτρεψε να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, παίρνοντας το μέρος του (Πέρση) βασιλιά του στέλνει πρώτος την πληροφορία ότι οι Έλληνες προσπαθούν να ξεφύγουν, και τον συμβουλεύει να τους επιτεθεί, ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό, και να εξοντώσει την ναυτική τους δύναμη. Ο Ξέρξης, επειδή δέχτηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε εντολή στους κυβερνήτες των πλοίων να περικυκλώσουν τα νησιά, αφού αποπλεύσουν αμέσως με διακόσια πλοία, για να μην ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.

ΕΝΟΤΗΤΑ 3^η

Το χρέος του ιστορικού

Στην καθημερινή ζωή ίσως δεν θα μπορούσε κανείς να αποβάλλει αυτού του είδους την εύνοια (προς γνωστούς και φίλους)· γιατί πράγματι ο χρηστός άντρας πρέπει να αγαπά τους φίλους και την πατρίδα του και να μισεί τους ίδιους εχθρούς που μισούν και οι φίλοι του και να αγαπά τους φίλους τους· όταν όμως επωμίζεται κανείς τον χαρακτήρα του ιστορικού, πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά και πολλές φορές να επαινεί και να τιμά με τους μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς του, όταν οι πράξεις τους το απαιτούν αυτό, και πολλές φορές να ελέγχει και να κατηγορεί κατά τρόπο ντροπιαστικό τους στενούς συγγενείς του, όταν τα σφάλματα στις πράξεις τους το επιβάλλουν. Γιατί, όπως ακριβώς, όταν ένας ζωντανός οργανισμός χάσει τα μάτια του, αχρηστεύεται ολόκληρος, έτσι αν λείψει η αλήθεια από την ιστορία, ό τι απομένει απ’ αυτή είναι ένα ανώφελο διήγημα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 4^η

Οι Σεληνίτες

Όμορφος στους Σεληνίτες θεωρείται όποιος τυχόν είναι φαλακρός. Και μάλιστα αφήνουν να φυτρώσουν και τα γένια τους που φτάνουν λίγο πάνω από τα γόνατά τους. Και δεν έχουν νύχια στα πόδια, και όλοι είναι μονοδάκτυλοι. Και όταν κοπιάζουν ή γυμνάζονται ιδρώνουν παράγοντας γάλα σε όλο τους το σώμα, με αποτέλεσμα να πήζουν και τυριά απ’ αυτό. Τα μάτια τους πάλι μπορούν να αφαιρεθούν και πολλοί, αν χάσουν τα δικά τους, βλέπουν χρησιμοποιώντας αυτά που παίρνουν από άλλους.  Μερικοί μάλιστα, δηλ. οι πλούσιοι, έχουν και πολλά για ώρα ανάγκης. Ένας καθρέφτης πολύ μεγάλος βρίσκεται πάνω από ένα πάνω από ένα πηγάδι όχι πολύ βαθύ. Αν λοιπόν κατέβει στο πηγάδι, ακούει όλα όσα λέγονται στη γη, κι , αν κοιτάξει προσεκτικά στον καθρέφτη, βλέπει όλες τις πόλεις και τα έθνη. Τότε εγώ είδα και τους συγγενείς μου και όλη την πατρίδα, αν όμως εκείνοι με έβλεπαν, δεν μπορώ καθόλου να το πω. Και όποιος δεν πιστεύει ότι έτσι έχουν αυτά, αν κάποτε φτάσει και αυτός ο ίδιος εκεί (στη Σελήνη) θα καταλάβει ότι λέω την αλήθεια.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5^η

Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών

Αγαπητοί μου, να μη γινόμαστε αγριότεροι από τα ζώα. Σε εκείνα τα πάντα είναι κοινά και κανένα δεν έχει περισσότερα από τα άλλα· εσύ όμως , αν και είσαι άνθρωπος, γίνεσαι σκληρότερος από θηρίο κλείνοντας ερμητικά σε ένα σπίτι όσα τρόφιμα θα αρκούσαν για να θρέψουν αμέτρητους φτωχούς. Και βέβαια δεν είναι μόνο η φύση μας κοινή, αλλά και άλλα περισσότερα· κοινός είναι ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και οι αστέρες και ο αέρας και η θάλασσα και η γη και η ζωή και ο θάνατος και τα γηρατειά και η αρρώστια και η υγεία και η ανάγκη για τροφή και ενδύματα. Πώς λοιπόν δεν είναι παράλογο αυτοί που μοιράζονται μεταξύ τους τόσα πολλά να είναι τόσο πλεονέκτες στα χρήματα και να μην τηρούν την ίδια ισονομία; Γιατί ο θάνατος μας απομακρύνει από την απόλαυση και μας οδηγεί στην λογοδοσία. Για να μη γίνει λοιπόν αυτό, ας δείξουμε πολλή ελεημοσύνη. Γιατί είναι η βασίλισσα των αρετών, που θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. Τα περισσευούμενα λοιπόν ας τα κάνουμε χρήσιμα, αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο, και έτσι την ημέρα της κρίσεως, ακόμα κι αν έχουμε διαπράξει μύρια παραπτώματα, ο Θεός θα μας συγχωρήσει.

ΕΝΟΤΗΤΑ 6^η

Η ευθύνη για την παιδεία των νέων

ΣΩ.: Αλλά όμως εσύ, Μέλητε, υποστηρίζεις ότι εγώ διαφθείρω τους νέους ασχολούμενος με τέτοια; Και όμως ξέρουμε καλά βέβαια ποιοι διαφθείρουν τους νέους· και συ πες μου αν γνωρίζεις ότι κάποιος έχει γίνει εξαιτίας μου είτα ανόσιος από ασεβής ούτε αλαζόνας από συνετός.

ΜΕΛ.: Αλλά ναι, μα τον Δία, ξέρω εκείνους που εσύ έχεις πείσει να υπακούουν περισσότερο σε σένα παρά στους γονείς (τους).

ΣΩ.: Το ομολογώ, όσον αφορά τουλάχιστον την παιδεία· γιατί γνωρίζουν ότι γι’ αυτό νοιάζομαι. Σχετικά πάλι με την υγεία οι άνθρωποι υπακούουν περισσότερο στους γιατρούς παρά στους γονείς τους· και στις συνελεύσεις  του λαού, βέβαια, όλοι ασφαλώς οι Αθηναίοι υπακούουν περισσότερο σε αυτούς που λένε τα πιο φρόνιμα λόγια  παρά στους συγγενείς τους. Εξάλλου δεν εκλέγετε  για στρατηγούς όποιους ενδεχομένως θεωρείτε ότι είναι πολύ συνετοί όσον αφορά τα πολεμικά ζητήματα; Σου φαίνεται λοιπόν ότι είναι περίεργο και αυτό, δηλαδή εγώ να αντιμετωπίζω από σένα κατηγορία που επισύρει την ποινή του θανάτου εξαιτίας αυτού, επειδή δηλαδή θεωρούμαι από κάποιους ότι είμαι καλύτερος σχετικά με το μεγαλύτερο για τους ανθρώπους αγαθό, δηλαδή την παιδεία;

ΕΝΟΤΗΤΑ 7^η

Ένας στοργικός ηγέτης

Όλοι μας γνωρίζουμε ότι ο Αγησίλαος, όπου νόμιζε ότι θα ωφελήσει κάπως την πατρίδα του, δεν έπαυε να μοχθεί, δεν απέφευγε τους κινδύνους, δε λυπόταν τα χρήματα, δεν πρόβαλλε ως δικαιολογία ούτε το σώμα ούτε τα γηρατειά του, αλλά θεωρούσε και καθήκον χρηστού βασιλιά αυτό, δηλαδή να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα καλά στους υπηκόους του. Και ανάμεσα στις πιο μεγάλες ωφέλειες του για την πατρίδα του εγώ συγκαταλέγω και αυτήν εδώ (την στάση του), ότι δηλαδή ενώ ήταν ο πιο ισχυρός στην πόλη, φανερά φρόντιζε να υπακούει πάρα πολύ στους νόμους. Γιατί ποιος θα ήθελε να μην υπακούει (σε αυτούς), όταν έβλεπε τον βασιλιά του να πειθαρχεί; Αυτός ακόμα και στους αντιπάλους του μέσα στην πόλη συμπεριφερόταν όπως ακριβώς ο πατέρας στα παιδιά του. Τους κακολογούσε δηλαδή για τα σφάλματά τους, τους τιμούσε όμως κάθε φορά που έκαναν κάτι καλό και τους παραστεκόταν όποτε τους συνέβαινε κάποια συμφορά, γιατί δε θεωρούσε κανέναν πολίτη εχθρό, γιατί ήθελε να επαινεί όλους, γιατί νόμιζε κέρδος να διασώζει όλους και γιατί θεωρούσε ζημιά, αν χανόταν κάποιος, έστω και ανάξιος.

ΕΝΟΤΗΤΑ 8^η

Η γένεση της θρησκείας και της δικαιοσύνης

Υπήρχε μια εποχή που έλειπε ο νόμος από τη ζωή των ανθρώπων και ήταν (η ζωή) γεμάτη θηριωδία και υπηρέτης της δύναμης, τότε που ούτε για τους ενάρετους υπήρχε κανένα βραβείο ούτε πάλι στους κακούς επιβαλλόταν καμιά τιμωρία. Έπειτα έχω την εντύπωση ότι οι άνθρωποι θέσπισαν νόμους τιμωρούς, για να κυβερνά η δικαιοσύνη και για να έχει δούλη την αδικία· και τιμωρούνταν όποιος κάθε φορά αδικούσε. Ύστερα, καθώς οι νόμοι εμπόδιζαν αυτούς να διαπράττουν βίαια φανερές αδικίες, αλλά κρυφά τις έκαναν, τότε νομίζω ότι ένας άνθρωπος πολύ ευφυής και σοφός επινόησε το δέος των θεών για τους θνητούς, για να υπάρχει κάποιος φόβος για τους κακούς, ακόμα και αν κάνουν ή λένε ή σκέφτονται κάτι κακό κρυφά. Από τότε λοιπόν εισηγήθηκε το θείο, ότι δηλαδή υπάρχει θεός που ζει αιώνια, που ακούει και βλέπει με το νου του, που σκέφτεται και επιτηρεί αυτά και που είναι περιβεβλημένος με τη θεία φύση, ο οποίος θα ακούει καθετί που λέγεται ανάμεσα στους θνητούς και που θα μπορεί να δει καθετί που γίνεται.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9^η

Η Καλλιπάτειρα

Στο δρόμο για την Ολυμπία υπήρχε απόκρημνο βουνό με υψηλούς βράχους, που ονομάζεται Τυπαίο. Οι Ηλείοι έχουν νόμο να περούν σ’ αυτό τις γυναίκες, αν συλληφθούν απ’ αυτοφώρω να έχουν έρθει για τους Ολυμπιακούς αγώνες ή και να έχουν περάσει ακόμα τον Αλφειό ποταμό κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές μέρες. Ωστόσο, ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά γυναίκα παρά μόνο η Καλλιπάτειρα, που από μερικούς ονομάζεται και Φερενίκη. Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγός της, αφού μεταμφιέστηκε πλήρως σε άντρα γυμναστή, έφερε το γιο της στην Ολυμπία για να αγωνιστεί· και ενώ νικούσε (ο γιος της) ο Πεισίροδος, η Καλλιπάτειρα απογυμνώθηκε καθώς πηδούσε πάνω από το φράχτη, με τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους. Όταν αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα, την αφήνουν ατιμώρητη αποδίδοντας (έτσι) σεβασμό στον πατέρα της και τα αδέλφια της και στο παιδί της –όλοι αυτοί βέβαια είχαν Ολυμπιακές νίκες- θέσπισαν όμως νόμο για τους γυμναστές στο εξής να μπαίνουν γυμνοί για την παρακολούθηση των αγώνων.

ΕΝΟΤΗΤΑ 10^η

Ένας δύσκολος αντίπαλος

ΣΩΣ.: Όσα έκανα στη ζωή μου τα έκανα με τη θέλησή μου ή είχαν καθοριστεί για μένα από τη μοίρα;

ΜΙΝ.: Από τη μοίρα φυσικά.

ΣΩΣ.: Λοιπόν και όλοι εμείς που δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε ενάρετοι και κακοί τα κάναμε αυτά γιατί υπηρετούσαμε τη μοίρα;

ΜΙΝ.: Ναι, την Κλωθώ, που όρισε για τον καθένα, όταν γεννήθηκε, αυτά που έπρεπε να κάνει.

ΣΩΣ.: Αν λοιπόν κανείς σκότωνε κάποιο, επειδή αναγκάστηκε από άλλον, γιατί δεν μπορούσε να διαφωνήσει, για παράδειγμα ο δήμιος ή ο σωματοφύλακας, ο πρώτος υπακούοντας σε δικαστή και ο δεύτερος σε τύραννο, ποιον θα κατηγορήσεις για φόνο;

ΜΙΝ.: Είναι φανερό ότι (θα κατηγορήσω) τον δικαστή ή τον τύραννο γιατί ούτε τι ίδιο το ξίφος (δεν μπορώ να κατηγορήσω)· γιατί αυτό ως όργανο τη θέληση του πρωταιτίου.

ΣΩΣ.: Βλέπεις λοιπόν πως ενεργείς άδικα που τιμωρείς εμάς που υπήρξαμε υπηρέτες όσων μας δίδαξε η Κλωθώ; Γιατί βέβαια δεν θα μπορούσε κανείς να πει εκείνο, ότι δηλαδή ήταν δυνατό (σε μας) να διαφωνήσουμε με εντολές που έπρεπε κατ’ ανάγκη να εκτελεστούν.

ΜΙΝ.: Σώστρατε, θα μπορούσες να δεις ότι και πολλά άλλα γίνονται παράλογα, αν τα εξέταζες με ακρίβεια. Ελευθέρωσέ τον, Ερμή, και ας μην τιμωρηθεί άλλο πια. Πρόσεξε όμως μήπως διδάξεις και στους άλλους νεκρούς να ρωτούν τα όμοια.

ΕΝΟΤΗΤΑ 11^η

Ο σεβασμός προς τους γονείς  μέλημα του νόμου

Όποιος τυχόν τολμήσει να χτυπήσει τον πατέρα ή τη μητέρα του ή τον πατέρα ή τη μητέρα αυτών, αρχικά ο πρώτος άνθρωπος που τον συναντά ας βοηθήσει (το θύμα), και ο μέτοικος ή ο ξένος, αν βοηθήσει, να καλείται με τιμητική θέση στους αγώνες, αν όμως δε βοηθήσει, να απελαύνεται για όλη του τη ζωή από τη χώρα· όποιος δεν είναι μέτοικος, αν βοηθήσει, ας επαινείται, αν όμως δε βοηθήσει, ας κατακρίνεται· και ο δούλος, αν βοηθήσει, ας κερδίζει την ελευθερία του, αν όμως δε βοηθήσει, να υποστεί εκατό χτυπήματα με μαστίγιο. Αν πάλι κάποιος καταδικαστεί για βιαιοπραγία σε βάρος των γονιών του, πρώτα πρώτα να απελαύνεται για όλη του τη ζωή από την πόλη σε άλλη χώρα και να αποκλείεται από κάθε ιερή τελετή και, αν γυρίσει (αυτοβούλως) από την εξορία, να τιμωρείται με την ποινή του θανάτου. Και αν πάλι κάποιος ελεύθερος φάει ή πιει μαζί μ’ αυτόν ή έχει κάποια άλλη σχέση μαζί του ή και μόνο συναντώντας τον κάπου έρθει σε επαφή με τη θέλησή του, μήτε σε κανέναν χώρο ιερό να μπορεί να εισέλθει μήτε στην αγορά μήτε γενικά στην πόλη, παρά μόνο αφού εξαγνιστεί.

ΕΝΟΤΗΤΑ 12^η

Τα φαινόμενα απατούν

Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο αμαρτωλοί, ο ένας (ας υποθέσουμε) ότι τιμωρείται και ο άλλος  δεν τιμωρείται. Να μη λες «ευτυχισμένος είναι ο δεύτερος, γιατί έχει πλούτη, γδύνει ορφανά, χρησιμοποιεί βία σε χήρες». Βέβαια, δεν είναι άρρωστος, αλλά προοδεύει αρπάζοντας (αγαθά), απολαμβάνει μεγάλη τιμή και εξουσία, δεν υποφέρει από καμιά ανθρώπινη δυστυχία· αντίθετα αυτόν πάρα πολύ τον θρηνείς, γιατί και άρρωστος είναι και δεν θεραπεύεται. Αν δεις ότι κάποιος υποφέρει από υδρωπικία και ότι δεν προστρέχει στο γιατρό, αλλά ότι έχει τραπέζι βαρυφορτωμένο με εδέσματα, ότι μεθάει και επιδεινώνει την αρρώστια του, αυτόν τον καλοτυχίζεις ή τον θεωρείς δυστυχισμένο; Αν όμως δεις ότι ένας άλλος υποφέρει από υδρωπικία, (αλλά) ότι απολαμβάνει ιατρικής φροντίδας, ότι αποφεύγει το πολύ φαγητό, ότι παίρνει με υπομονή φάρμακα πικρά, αυτόν δεν τον καλοτυχίζεις πολύ περισσότερο από εκείνον; Είναι κοινά παραδεκτό (αυτό)· γιατί ο πρώτος είναι άρρωστος και δεν θεραπεύεται· ο δεύτερος όμως είναι άρρωστος, αλλά απολαμβάνει θεραπείας. Βέβαια (είναι) επίπονη η θεραπεία, αλλά ο σκοπός της ωφέλιμος. Το ίδιο συμβαίνει και στην παρούσα ζωή μας.

ΕΝΟΤΗΤΑ 13^η

Η σωστή στάση στο θέμα της τροφής

Ενώ, υπάρχουν πολλές απολαύεις, που εξαναγκάζουν τον άνθρωπο να υποκύψει σ’ αυτές παρά το συμφέρον, νομίζω ότι είναι εντελώς ακατανίκητη η ευχαρίστηση της τροφής. Γιατί με τις άλλες απολαύσεις σπανιότερα ερχόμαστε σε επαφή, αυτήν όμως κατ’ ανάγκη τη γευόμαστε οπωσδήποτε κάθε μέρα, ώστε είναι περισσότεροι οι κίνδυνοι σε αυτήν την περίπτωση. Έτσι, αυτός που τρώει περισσότερο απ’ όσο πρέπει σφάλλει, όπως και αυτός που τρώει λαίμαργα και αυτός που προτιμάει τις πιο ευχάριστες παρά τις πιο υγιεινές τροφές. Σφάλμα επίσης σχετικά με την τροφή είναι και όταν την τρώμε σε λάθος ώρα. Ακόμα, επειδή υπάρχουν και άλλα σφάλματα σχετικά με την τροφή, πρέπει να απέχουμε από όλα. Και μπορεί κανείς να απέχει, αν συνηθίζει τον εαυτό του να επιλέγει τροφή, όχι για να ευχαριστιέται, αλλά για να ευχαριστεί τον οισοφάγο του, αλλά για να ενδυναμώνει το σώμα του. Γιατί ο οισοφάγος έχει δημιουργηθεί  για να είναι δίοδος της τροφής και όχι όργανο της απόλαυσης, και η κοιλιά έχει γίνει για τον ίδιο λόγο, για τον οποίο έχει δοθεί και στο φυτό η ρίζα. Γι’ αυτό και αρμόζει σε μας να τρώμε, για να ζούμε και όχι για να νιώθουμε ευχαρίστηση.

ΕΝΟΤΗΤΑ 14^η

Απρόσκλητοι βοηθοί

Οι ψαράδες της Εύβοιας δίνουν στα δελφίνια ίσο μερίδιο από την ψαριά. Και το ψάρεμα γίνεται ως εξής. Από την πλώρη δηλαδή των πλοιαρίων τους κρεμούν κάποιες μικρές κοίλες σχάρες που πάνω του καίει φωτιά· και είναι (αυτές) διαφανείς, ώστε να προστατεύουν τη φωτιά και να μην κρύβουν το φως. Τα ψάρια, λοιπόν, επειδή φοβούνται τη λάμψη, πλησιάζουν, γιατί θέλουν να μάθουν την αιτία αυτού που τους φοβίζει· έπειτα σαστισμένα κουρνιάζουν όλα μαζί κοντά σε κάποιο βράχο τρέμοντας από το φόβο τους. Τα δελφίνια που κολυμπούν κοντά φοβίζοντας τα ψάρια που είναι έξω έξω τα σπρώχνουν και τα εμποδίζουν να ξεφύγουν. Εκείνα, λοιπόν, πιεσμένα από παντού και περικυκλωμένα κατά κάποιον τρόπο, πιάνονται. Και τα δελφίνια πλησιάζουν τους ψαράδες σαν να απαιτούν το μερίδιό τους από τον κοινό μόχθο, που τους οφείλεται από τα ψάρια που πιάστηκαν, ενώ οι ψαράδες με ειλικρίνεια και ευγνωμοσύνη αποχωρίζονται για χάρη των συντρόφων τους στο ψάρεμα το μερίδιο που αναλογεί σε αυτούς, αν θέλουν και πάλι να τους συντροφεύουν αυτοί σαν σύμμαχοι απρόσκλητοι.

ΕΝΟΤΗΤΑ 15^η

Η Αθήνα προπύργιο της Ευρώπης

Επειδή ήταν καλοί εκ φύσεως και είχαν κοινές αντιλήψεις, οι πρόγονοι των νεκρών που κείτονται εδώ κατόρθωσαν πολλά ωραία και θαυμαστά έργα, ενώ οι απόγονοι εκείνων που μας κληροδότησαν αθάνατα και μεγάλα μνημεία νίκης εξαιτίας της αρετής τους. Έτσι, μόνοι τους πολέμησαν εναντίον πολλών χιλιάδων βαρβάρων προασπιζόμενοι όλη την Ελλάδα. Ο βασιλιάς δηλαδή της Ασίας, επειδή ήλπιζε ότι θα υποδουλώσει και την Ευρώπη, έστειλε στρατιά αποτελούμενη από πεντακόσιες χιλιάδες άντρες. Επειδή μάλιστα πίστεψαν οι Πέρσες ότι εύκολα θα εξουσιάσουν τους περισσότερους Έλληνες, αν αυτή εδώ την πόλη την έκαναν φίλη με την θέλησή της ή αν την υπέτασσαν παρά τη  θέλησή της, αποβιβάστηκαν στον Μαραθώνα, γιατί πίστεψαν ότι οι Έλληνες έτσι θα ήταν εντελώς αβοήθητοι, αν αποτολμούσαν την επίθεση, ενώ ακόμη θα διαφωνούσαν (για τον τρόπο απόκρουσης του εχθρού). Επιπλέον, από τα προηγούμενα έργα τέτοια εντύπωση είχαν σχηματίσει αυτοί για την πόλη, θα πολεμήσουν εναντίον και εκείνης και των Αθηναίων. Γιατί αυτοί θα έρχονταν με προθυμία, για να βοηθήσουν αυτούς που αδικούνται.

ΕΝΟΤΗΤΑ 16^η

Μεγαλόψυχη στάση

Ο βασιλιάς Αλέξανδρος εύχεται στα Στατείρα και τη Ροδώ και τη Ρωξάνη τη γυναίκα μου να είναι καλά. Τον Δαρείο, που μου αντιτάχθηκε, δεν τον τιμώρησα, αλλά αντίθετα ευχόμουν να τον έχω ζωντανό κάτω από την εξουσία μου· ενώ αυτός ανέπνεε, τον βρήκα στα τελευταία του, τον οποίο και κάλυψα με τη χλαμύδα μου επειδή τον συμπόνεσα. Ζήτησα να μάθω από αυτόν κάτι για το χαμό του. Αυτός όμως μου είπε· «να εμπιστεύεσαι την κόρη μου τη Ρωξάνη και ας ζήσει μαζί σου». Τους υπαίτιους του θανάτου του τους τιμώρησα όπως τους άξιζε. Και πρόσταξε να στηθεί γι’ αυτόν ιερό κοντά στους πατρικούς του ήρωες· και σεις σταματήστε τη λύπη σας γι’ αυτόν· γιατί εγώ θα σας αποκαταστήσω στα ανάκτορά σας . σύμφωνα λοιπόν με τη διαθήκη του Δαρείου, θέλω να είναι η Ρωξάνη, η γυναίκα μου, σύνθρονός μου και, αν και σεις συμφωνείτε μαζί μου, θέλω και προστάζω να προσκυνείται αυτή ως γυναίκα του Αλεξάνδρου. Να είστε καλά στην υγεία σας.

ΕΝΟΤΗΤΑ 17^η

Το πάθημα των ερωδιών

Οι ερωδιοί είναι πάρα πολύ αγαπητοί στους ανθρώπους και φανερώνουν σ’ αυτούς από πριν της καλοκαιρία και την κακοκαιρία, ιδίως προς εκείνο το μέρος, απ’ όπου ενδεχομένως πρόκειται να φυσήξει σφοδρότατος άνεμος γέρνοντας το κεφάλι τους προς τα κάτω πάνω στο στήθος τους. Ένας ναύτης, βέβαια, ποτέ δε θα σκότωνε ερωδιό με τη θέλησή του, επειδή είναι κοινή πεποίθηση ότι προλέγουν στους ψαράδες στη θάλασσα όσα προλέγουν στους κυνηγούς τα γεράκια στην ξηρά. Και λένε ότι αυτοί, και όταν υπήρχε κοινή τροφή για όλα τα πουλιά, πρώτοι βρήκαν από τα νερά τροφή και ότι απ’ αυτούς διδάχτηκαν όλα τα υπόλοιπα πουλιά· επειδή όμως περηφανεύτηκαν για το εύρημά τους και ισχυρίστηκαν ότι ούτε ο ίδιος ο Ποσειδώνας δεν μπορούσε να συναγωνιστεί μαζί τους στο κολύμπι, λένε ότι έχασαν τη γνώση αυτή, επειδή ο θεός οργίστηκε μαζί τους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 18^η

Τα μειονεκτήματα του γραπτού λόγου σε σχέση με τον προφορικό

Νομίζω ότι είναι δίκαιο ούτε λόγοι να ονομάζονται οι γραπτοί λόγοι, αλλά καθώς είναι αυτοί ακριβώς ομοιώματα και εικόνες και αντίγραφα λόγων, εύλογα θα μπορούσαμε να έχουμε γι’ αυτούς την ίδια αντίληψη, για την οποία, βέβαια, έχουμε και για τους χάλκινους ανδριάντες και για τα λίθινα αγάλματα και για τα χαραγμένα πλάσματα. γιατί, όπως ακριβώς αυτά είναι απομιμήσεις των ζωντανών σωμάτων και καμιά χρησιμότητα δεν έχουν στην ανθρώπινη ζωή. Κατά τον ίδιο τρόπο ο γραπτός λόγος, όταν τον διαβάζει κανείς δυνατά μέσα από ένα βιβλίο, προσφέρει κάποια ευχαρίστηση, όμως σε κρίσιμες περιστάσεις, επειδή είναι αμετάβλητος καμιά ωφέλεια δεν παρέχει σ’ αυτούς που τον κατέχουν. Αλλά, όπως ακριβώς τα ζωντανά σώματα, ενώ έχουν πολύ χειρότερη την εξωτερική εμφάνισή τους από τους όμορφους ανδριάντες, προσφέρουν ωφέλειες όσον αφορά τα έργα, έτσι και ο προφορικός  λόγος είναι έμψυχος και ζωντανός και παρακολουθεί την πραγματικότητα, ενώ ο γραπτός λόγος, επειδή μοιάζει με ομοίωμα λόγου, δεν έχει καμιά σχέση με οποιαδήποτε ενέργεια.