Α΄ Γυμνασίου μεταφράσεις

Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2^η

Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα

Στην Αθήνα διδάσκουν και νουθετούν τα παιδιά με φροντίδα. Πρώτα πρώτα η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς θα γίνει το παιδί ακόμα καλύτερο διδάσκοντάς το ότι το ένα είναι δίκαιο, το άλλο άδικο, αυτό ωραίο, το άλλο άσχημο. Έπειτα, όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία, οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να μάθουν γράμματα και  να καταλαβαίνουν όσα είναι γραμμένα, ενώ οι κιθαρίστες με το να παίζουν λύρα προσπαθούν να τα κάνουν πιο ήμερα και εξοικειώνουν την ψυχή τους στο ρυθμό και την αρμονία. Επιπλέον, τα παιδιά συχνάζουν στα γυμναστήρια και τις παλαίστρες, όπου οι δάσκαλοι γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους πιο δυνατά, για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασης.

ΕΝΟΤΗΤΑ3η

Επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων

Οι Αθηναίοι, όπως και οι αυτοί που κατοικούν στις άλλες πόλεις, ασκούν πολλά επαγγέλματα στη ζωή τους, για να εξασφαλίζουν τα αναγκαία: Ο Ναυσικίδης (για παράδειγμα), που ήταν πλοιοκτήτης, μεριμνούσε για τη συντήρηση του εαυτού του και των δικών του, και το ίδιο ακριβώς έκαναν ο Ξένων ο έμπορος και ο Ξενοκλής ο μικροπωλητής. Ο Πολύζηλος συντηρούσε τον εαυτό του και τους οικιακούς του δούλους με την παρασκευή κριθάλευρο, και ακόμα πολλές φορές προσέφερε υπηρεσία στην πόλη με δικά του χρήματα. Ο Γλαύκων από τον Χολαργό ήταν γεωργός και έτρεφε βόδια, ο Δημέας ζούσε από την τέχνη κατασκευής χλαμύδων, και οι περισσότεροι από τους Μεγαρείς από την τέχνη κατασκευής εξωμίδων. Αρκετοί από τους πολίτες μάθαιναν καλά κάποια τέχνη, όπως την τέχνη του μαρμαρά, του κεραμέα, του μαραγκού, του τσαγκάρη, και εξασφάλιζαν πάρα πολλά αναγκαία για τη ζωή τους αγαθά.

ΕΝΟΤΗΤΑ 4η

Ένα ταξίδι επιστημονικής φαντασίας

Είχαμε διανύσει, λοιπόν, κατά τι θαλάσσιο ταξίδι μας περίπου τριακόσια στάδια και πλησιάζαμε ένα νησί μικρό και έρημο. Αφού μείναμε στο νησί πέντε μέρες, την έκτη ξεκινούμε και την όγδοη διακρίνουμε πολλούς ανθρώπους να τρέχουν εδώ κι εκεί πάνω στη θάλασσα, που έμοιαζαν μ’ εμάς σε όλα, δηλαδή και στο σώμα και στο ανάστημα, εκτός από τα πόδια μόνο· γιατί αυτά τα είχαν κατασκευασμένα από φελλό· γι’ αυτό το λόγο μάλιστα, νομίζω, ονομάζονται και Φελλόποδες. Απορούσαμε, λοιπόν, βλέποντάς τους να μην βουλιάζουν, αλλά να μένουν πάνω από τα κύματα και να βαδίζουν χωρίς φόβο. Και αυτοί μας πλησιάζουν και μας αγκαλιάζουν και μας λένε στα ελληνικά ότι βιάζονται (να φτάσουν) στη Φελλώ, την πατρίδα τους. Ως ένα σημείο, λοιπόν, μας συνοδεύουν τρέχοντας γύρω μας, καιέπειτα αλλάζοντας δρόμο προχωρούν ευχόμενοι σ’ εμάς «καλό ταξίδι».

 ΕΝΟΤΗΤΑ 5η

Ο πλούτος της αττικής γης

Μερικοί από τους ηγέτες της Αθήνας έλεγαν ότι δήθεν γνωρίζουν το δίκαιο, όμως λόγω της φτώχειας του λαού αναγκάζονται να είναι άδικοι απέναντι (στις άλλες) πόλεις. Εξαιτίας αυτού επιχείρησα να διερευνήσω αν θα μπορούσαν με κάποιο τρόπο οι πολίτες να συντηρηθούν από την χώρα τους. Άρχισα, λοιπόν, να σχηματίζω την εξής γνώμη, ότι δηλαδή η χώρα είναι από τη φύση της προικισμένη να παρέχει πάρα πολλούς πόρους. Γιατί οι εποχές εδώ είναι πάρα πολύ ήπιες· και τα φυτά που σε άλλα μέρη ούτε καν φυτρώνουν καρποφορούν εδώ. Και όπως ακριβώς η γη παρέχει κάθε λογής αγαθά, έτσι και η θάλασσα γύρω από τη χώρα είναι πολύ προσοδοφόρα. Και ασφαλώς όσα, βέβαια, αγαθά σε κάθε εποχή δίνουν οι θεοί στους ανθρώπους και αυτά όλα εδώ πάρα πολύ νωρίς αρχίζουν και πάρα πολύ αργά σταματούν. Επιπλέον, η χώρα έχει και παντοτινά αγαθά. Έτσι από τη φύση υπάρχει σ’ αυτή άφθονο μάρμαρο, από το οποίο γίνονται πάρα πού όμορφοι ναοί, πολύ ωραία βωμοί, και πολύ κομψά για τους θεούς αγάλματα. Υπάρχουν, όμως, και κάποιες περιοχές που, όταν καλλιεργούνται, δεν παράγουν καρπούς, όταν όμως αξιοποιούνται για εξόρυξη, μπορούν να θρέψουν πολύ περισσότερους απ’ όσους θα έτρεφαν αν καλλιεργούνταν. Και ασφαλώς έχει κοιτάσματα αργύρου.

ΕΝΟΤΗΤΑ6η

Η ομορφιά δεν είναι το παν

Ένα μεγαλόσωμο ελάφι σε εποχή καλοκαιριού, καθώς διψούσε, φτάνει κοντά σε καθαρή και βαθιά πηγή και, αφού ήπιε όσο νερό ήθελε, παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του. Και κυρίως επαινούσε τη φύση των κεράτων του με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για όλο το σώμα του. Αντίθετα, κατηγορούσε τα λεπτά του πόδια, επειδή κατά τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να αντέξουνε όλο το βάρος του. Και ενώ ασχολούνταν μ’ αυτά, ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών και κυνηγοί το πλησιάζουν. Αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά για να ξεφύγει, και όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος, σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών του. Όταν όμως έφτασε σε αδιαπέραστο και πυκνό δάσος, επειδή μπλέχτηκαν τα κέρατα παγιδεύτηκε και έμαθε εξ ιδίας πείρας ότι ήταν πράγματι άδικος κριτής των ατομικών του γνωρισμάτων, γιατί κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν, ενώ επαινούσαν αυτά που το πρόδωσαν.

ΕΝΟΤΗΤΑ7η

Η λύση του γόρδιου δεσμού

Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο, τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γορδίου και το δεσμό του ζυγού της άμαξας. Και μεταξύ άλλων, βέβαια, και αυτό λεγόταν για την άμαξα, ότι δηλαδή, όποιος λύσει τον δεσμό του ζυγού της άμαξας, αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να εξουσιάσει την Ασία. Ο δεσμός  ήταν από φλούδα κρανιάς και αυτού δε φαινόταν ούτε τέλος ούτε αρχή. Ο Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να βρει τη λύση του δεσμού, αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο, γιατί φοβόταν μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στο πλήθος, αφού χτύπησε το δεσμό με το ξίφος του, τον έκοψε και είπε ότι λύθηκε. Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα ο ίδιος και οι σύντροφοί του με την ιδέα ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός για τη λύση του δεσμού. Και πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές και λάμψη από τον ουρανό έδωσαν σημείο επιδοκιμασίας· για αυτό το λόγο την επόμενη μέρα πρόσφερε θυσία στους θεούς που του φανέρωσαν τα σημάδια και τον τρόπο λύσης του δεσμού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 8η

Ένα μοιραίο λάθος

ΖΗΝ.: Εσύ, Καλλιδημίδη, πώς πέθανες; Εγώ, πάντως, όντας κοντά στον Δεινία έσκασα επειδή έφαγα περισσότερο απ’ όσο έπρεπε.

ΚΑΛ.: Και η δική μου περίπτωση υπήρξε κάπως περίεργη. Γνωρίζεις κι εσύ ίσως τον Πτοιόδωρο το γέροντα;

ΖΗΝ.: Εννοείς τον άτεκνο, τον πλούσιο;

ΚΑΛ.: Εκείνον ακριβώς τον φρόντιζα συνεχώς, επειδή υπόσχονταν ότι, όταν θα πέθαινε, θα με άφηνε κληρονόμο του. Επειδή, όμως, ο γέρος ζούσε πιο πολύ και από τον Τιθωνό, βρήκα για την κληρονομία έναν πιο σύντομο δρόμο· αφού δηλαδή αγόρασα δηλητήριο, έπεισα τον οινοχόο παρά τη θέλησή του, αμέσως μόλις  ο Πτοιόδωρος ζήτησε να πιει, αφού το βάλει σε ποτήρι του κρασιού, να το έχει έτοιμο και να του το δώσει· και, αν το κάνει αυτό ορκίστηκα ότι θα τον αφήσω ελεύθερο.

ΖΗΝ.: Τι έγινε λοιπόν; Γιατί δείχνεις ότι θα πεις κάτι πολύ παράδοξο.

ΚΑΛ.: Αφού λοιπόν μετά το λουτρό μας ήρθαμε στο σπίτι του, το παλικαράκι, που είχε έτοιμα δύο βέβαια ποτήρια κρασιού, δεν ξέρω πώς έδωσε σε μένα το δηλητήριο, και στον Πτοιόδωρο το ποτήρι που δεν είχε δηλητήριο· έπειτα εκείνος έπινε το κρασί, ενώ εγώ αμέσως κειτόμουν ξαπλωμένος νεκρός παίρνοντας τη θέση εκείνου. Γιατί γελάς μ’ αυτό, Ζηνόφαντε; Κι όμως δεν έπρεπε να γελάς εις βάρος ενός φίλου σου.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9^η

Ανυπέρβλητα πρότυπα

Επειδή βλέπω, Νικοκλή, ότι εσύ τιμάς τον τάφο του πατέρα σου όχι μόνο με το πλήθος και τη λαμπρότητα των προσφορών σου, αλλά και με χορούς και με μουσικούς και αθλητικούς αγώνες, θεώρησα ότι ο Ευαγόρας θα χαίρεται που βλέπει την φροντίδα για τον εαυτό του και τη μεγαλοπρέπεια των τιμών σου προς αυτόν, αν νιώθουν κάτι οι νεκροί για όσα γίνονται εδώ. Και θα όφειλε πολύ μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη, αν κάποιος μπορούσε να μιλήσει όπως του αξίζει για τις αρχές της ζωής του και τις ριψοκίνδυνες πράξεις του· γιατί θα διαπιστώσουμε ότι κάνουν τα πάντα οι φιλόδοξοι και γενναίοι άντρες φροντίζοντας πως θα αφήσουν πίσω τους αθάνατη την υστεροφημία τους. Και ποιος δε θα στεναχωριόταν, όταν βλέπει ότι υμνούνται αυτοί που έζησαν τον καιρό των Τρωικών (γεγονότων),ενώ για τον εαυτό του γνωρίζει εκ των προτέρων ότι ποτέ δε θα κριθεί άξιος για τέτοιους επαίνους, και αν ακόμα ξεπεράσει τις αρετές εκείνων; Και η αιτία γι’ αυτά είναι ο φθόνος· γιατί τόσο μικρόψυχοι από τη φύση τους είναι μερικοί, ώστε με μεγαλύτερη ευχαρίστηση θα άκουγαν να επαινούνται εκείνοι, τους οποίους δεν γνωρίζουν αν έχουν υπάρξει, παρά αυτοί από τους οποίους  συμβαίνει να έχουν ευεργετηθεί οι ίδιοι.

ΕΝΟΤΗΤΑ 1Οη

Ο Σωκράτης για τη φιλία

Αυτό βέβαια ακούω από πολλούς, ότι δηλαδή απ’ όλα τα περιουσιακά στοιχεία το πιο σημαντικό είναι ένας πιστός και καλός φίλος, όμως οι περισσότεροι φροντίζουν πιο πολύ για οτιδήποτε άλλο παρά για την απόκτηση φίλων. Γιατί πράγματι αποκτούν με επιμέλεια σπίτια και αγρούς και δούλους και ζώα και σκεύη, αλλά δεν φροντίζουν να αποκτήσουν φίλο, που λένε ότι είναι μεγάλο αγαθό. Και όμως ποιο άλογο και ποιο ζευγάρι ζώων είναι τόσο χρήσιμο όσο βέβαια είναι ένας καλός φίλος; Και ποιος δούλος είναι τόσο ευνοϊκός και σταθερός; Ή ποιο άλλο απόκτημα είναι τόσο χρήσιμο για όλα; Γιατί ο καλός φίλος αφιερώνεται στην κάλυψη αναγκών του φίλου του και, αν χρειάζεται να κάνει αυτός καλό σε κάποιον, τον ενισχύει, και, αν τον ταράζει κάποιος φόβος, τον βοηθάει μαζί (με άλλους), και, όταν αυτός ευτυχεί, του προσφέρει πολύ μεγάλη ευχαρίστηση, ενώ όταν δυστυχεί, καταβάλλει πάρα πολλές πάρα πολλές προσπάθειες να τον στήσει πάλι στα πόδια του. Αλλ’ όμως μερικοί προσπαθούν να καλλιεργούν δέντρα για τον καρπό τους, ενώ το απόκτημα που παράγει κάθε λογής καρπούς, το οποίο καλείται φίλος, οι περισσότεροι το φροντίζουν με βραδύτητα και αμέλεια.

ΕΝΟΤΗΤΑ 11^η

Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα

Ο Αλέξανδρος, εκεί όπου έγινε η μάχη και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον Υδάσπη ποταμό, έκτισε πόλεις. Και στη μία έδωσε το όνομα Νίκαια από τη νίκη του κατά των Ινδών, και την άλλη Βουκεφάλα σε ανάμνηση του ίππου του Βουκεφάλα, που πέθανε εκεί, επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, αφού προηγουμένως είχε υποφέρει πολλά μαζί με τον Αλέξανδρο και αφού είχε περάσει με αυτόν πολλούς κινδύνους, και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος, επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες, μεγαλόσωμος και γενναίος. Και είχε για σημάδι του ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του, εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και το όνομα αυτό· άλλοι, πάλι, λένε ότι είχε άσπρο σημάδι στο κεφάλι του, ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος, το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Αυτό το άλογο το έχασε ο Αλέξανδρος στην χώρα των Ουξίων, και γι’ αυτό ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους, αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. Γιατί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο Αλέξανδρος γι’ αυτό το άλογο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 12^η

Αθηνά και Ατλαντίδα

Στο νησί, λοιπόν, της Ατλαντίδας συγκροτήθηκε μεγάλη και αξιοθαύμαστη δύναμη βασιλέων, που εξουσίαζε όλο το νησί και πολλά άλλα νησιά και μέρη της ξηράς. Όλη αυτή η δύναμη, ως γνωστόν, αφού συνενώθηκε, επιχείρησε κάποτε να υποδουλώσει με μία και μόνο επίθεση το δικό σας και το δικό μας τόπο και όλη την περιοχή που βρίσκεται μέσα στο στόμια. Τότε, λοιπόν, Σόλωνα, η δύναμη της πόλης σας υπήρξε επιφανής για την ανδρεία και το σθένος της σε όλους γενικά τους ανθρώπους· γιατί ξεχώριζε απ’ όλες στη γενναιότητα και τις πολεμικές τέχνες, αφού έφτασε στους έσχατους κινδύνους, και αφού νίκησε τους επιδρομείς, έστησε μνημείο νίκης, παρεμπόδισε την υποδούλωση όσων δεν είχαν ακόμα υποδουλωθεί και όλους τους άλλους τους ελευθέρωσε χωρίς υστεροβουλία. Και αργότερα το νησί της Ατλαντίδας, αφού έγιναν πολύ δυνατοί σεισμοί και κατακλυσμοί, βυθίστηκε στη θάλασσα και εξαφανίστηκε· γι’ αυτό και σήμερα το εκεί πέλαγος έχει γίνει αδιάβατο και ανεξερεύνητο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 13^η

Δάμων και Φιντίας

Όταν ασκούσε την εξουσία ο Διονύσιος, κάποιος Φιντίας Πυθαγόρειος, που είχα συνωμοτήσει εναντίον του άρχοντα και επρόκειτο να τιμωρηθεί, ζήτησε από χρόνο από το Διονύσιο, για να τακτοποιήσει προηγουμένως τις υποθέσεις του· και είπε ότι θα δώσει για εγγύηση ένα φίλο του. Και επειδή ο άρχοντας απόρησε αν υπάρχει τέτοιος φίλος που θα δεχτεί να φυλακιστεί αντί εκείνου, ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον από τους φίλους του, που ονομαζόταν Δάμων και ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος, ο οποίος μπήκε αμέσως εγγυητής του. Μερικοί, λοιπόν, επαινούσαν την υπερβολή της αγάπης προς τους φίλους, κάποιοι όμως καταλόγιζαν επιπολαιότητα και παραφροσύνη στον εγγυητή. Την καθορισμένη ώρα όλος ο λαός συγκεντρώθηκε περιμένοντας με αγωνία αν ο Φιντίας τηρήσει την υπόσχεσή του. Και όταν πια πλησίαζε η ώρα, ο Φιντίας ανέλπιστα ήρθε τρέχοντας την τελευταία στιγμή.  Διονύσιος, λοιπόν, από θαυμασμό απάλλαξε τον κατηγορούμενο από την τιμωρία και ζήτησε από  τους δύο άνδρες να τον δεχτούν ως τρίτο μέλος της φιλίας τους.

ΕΝΟΤΗΤΑ 14^η

Ένα άδικο παράπονο

Ένα λιοντάρι κατηγορούσε πολλές φορές τον Προμηθέα που το έπλασε, βέβαια, μεγαλόσωμο και όμορφο και δυνατότερο από τα’ άλλα ζώα· «παρόλο όμως που είμαι τέτοιο», έλεγε, «φοβάμαι τον πετεινό». Και ο Προμηθέας του είπε: «Γιατί με κατηγορείς άδικα; Γιατί έχεις όλα τα δικά μου, όσα μπορούσα να δημιουργήσω· όμως η ψυχή σου σε αυτό μόνο δειλιάζει». Έκλαιγε, λοιπόν, το λιοντάρι τον εαυτό του και κατηγορούσε τη δειλία του και τελικά ήθελε να πεθάνει. Και ενώ βρισκόταν σε αυτήν την κατάσταση, συναντάει έναν ελέφαντα, και βλέποντας τον να κουνάει συνεχώς τα αυτιά του είπε: «Τι παθαίνεις και γιατί τέλος πάντων δε μένει ακίνητο ούτε για λίγο το αυτί σου;». Και ο ελέφαντας είπε, καθώς ένα κουνούπι πέταξε γύρω του τυχαία: «Βλέπεις αυτό το μικρό (έντομο) που βουίζει; Αν μπει στο αυτί μου, είμαι νεκρός». Και το λιοντάρι είπε: «γιατί, λοιπόν, πρέπει πια να πεθάνω εγώ, αφού είμαι τόσο μεγάλος και πιο τυχερός από τον ελέφαντα, όσο δυνατότερος είναι ο πετεινός από το κουνούπι;».

ΕΝΟΤΗΤΑ 15^η

Η μεταμόρφωση του Λευκίππου

Η Γαλάτεια η κόρη του Ευρυτίου, του γιου του Σπάρτωνα, παντρεύτηκε στη Φαιστό της Κρήτης τον Λάμπρο, τον γιο του Πανδίονα, άνδρα ευγενικής καταγωγής, αλλά φτωχό. Αυτός, όταν εγκυμονούσε η Γαλάτεια ευχήθηκε να αποκτήσει αρσενικό παιδί και προειδοποίησε τη γυναίκα του ότι, αν γεννήσει κορίτσι, θα το σκοτώσει. Η Γαλάτεια απέκτησε κορίτσι. Κι επειδή λυπήθηκε το βρέφος και σκέφτηκε την ερήμωση του σπιτιού, είπε ψέματα στον Λάμπρο ότι γέννησε αρσενικό παιδί και ανέθρεψε το κορίτσι σαν γιο, αφού το ονόμασε Λεύκιππο. Καθώς όμως μεγάλωνε η κόρη και γίνονταν ανείπωτα πολύ ωραία, η Γαλάτεια, επειδή φοβήθηκε τον Λάμπρο, κατέφυγε στο ιερό της Λυτούς και ικέτευσε θερμά τη θεά, μήπως κατά κάποιον τρόπο μπορούσε να γίνει το κορίτσι της να γίνει αγόρι. Η Λυτώ λυπήθηκε τη Γαλάτεια που συνεχώς θρηνούσε και την ικέτευε και μεταμόρφωσε τη φύση του κοριτσιού σε αγόρι. Αυτήν τη μεταμόρφωση τη θυμούνται ακόμη οι κάτοικοι της Φαιστού και ονομάζουν τη γιορτή τους Εκδύσια, γιατί η κόρη απέβαλλε την γυναικεία της φύση.

ΕΝΟΤΗΤΑ 16^η

Το θλιβερό τέλος ενός τυράννου

Ο Διονύσιος ο δεύτερος είχε την εξουσία του πολύ καλά προστατευμένη. Είχε στην κατοχή του περισσότερα από τετρακόσια πλοία, δύναμη πεζών μέχρι εκατό χιλιάδες και εννιά χιλιάδες ιππείς. Η πόλη των Συρακουσίων είχε στολιστεί με μεγάλα λιμάνια και είχε κτιστεί γύρω της πολύ ψηλό τείχος. Είχε, επίσης, και πάρα πολλούς συμμάχους. Και έχοντας εμπιστοσύνη σ’ αυτά ο Διονύσιος πίστευε ότι η εξουσία του ήταν πολύ σταθερή. Αλλά αυτός, βέβαια, είδε και τους γιους του να σφαγιάζονται βίαια και τις κόρες του να εκτελούνται. Και κανείς από τους δικούς του δεν τάφηκε όπως έπρεπε· γιατί άλλοι κάηκαν ζωντανοί και άλλους, αφού τους κομμάτιασαν τους πέταξαν στη θάλασσα. Αλλά και ο ίδιος ζώντας μέσα στη φτώχεια τέλειωσε τη ζωή του σε βαθιά γεράματα. Και ήταν σπουδαίο παράδειγμα στους ανθρώπους για την επίδειξη σωφροσύνης και της καλής συμπεριφοράς η κατάπτωση του Διονύσιου σε τόση ταπείνωση.

ΕΝΟΤΗΤΑ 17^η

Ένα διδακτικό παράδειγμα από τη φύση

Ο κάβουρας επιθυμεί τη σάρκα από το στρείδι· όμως το κυνήγι είναι δύσκολο γι’ αυτόν εξαιτίας του σκληρού περιβλήματος που έχει το στρείδι. Γιατί η φύση διασφάλισε με άθραυστο περίβλημα την απαλή του σάρκα. Γι’ αυτό και ονομάζεται οστρακόδερμο. Και επειδή τα δύο κελύφη που συναρμόζονται απόλυτα μεταξύ τους αγκαλιάζουν το στρείδι, κατ’ ανάγκη οι δαγκάνες του κάβουρα είναι αναποτελεσματικές. Τι κάνει λοιπόν αυτός; Όταν δει το στρείδι να απολαμβάνει με ευχαρίστηση τον ήλιο σε απάνεμα μέρη και να χει ανοίξει τι κέλυφός του στις ακτίνες του ήλιου, τότε, λοιπόν, αφού βάλει κρυφά ένα πετραδάκι ανάμεσα στις πτυχές του, εμποδίζει το κλείσιμό τους και έτσι παρουσιάζεται να αποκτά με την εφευρετικότητά του τη δύναμη που του λείπει. Εγώ όμως θέλω εσύ, ενώ θαυμάζεις  την εφευρετικότητα και την επινοητικότητα του κάβουρα, να αποφύγεις να κάνεις κακό στο διπλανό σου. Τέτοιος είναι αυτός που πλησιάζει με δόλο το συνάνθρωπό του, αυτός που επωφελείται  από τις κακουχίες των άλλων και που ευχαριστιέται με τις συμφορές των ξένων.

ΕΝΟΤΗΤΑ 18^η

Η ειλικρίνεια ανταμείβεται

Κάποιος, καθώς έκοβε ξύλα σε ένα ποτάμι, έχασε το τσεκούρι του. Και, επειδή το ρεύμα το παρέσυρε, έκλαιγε, μέχρι που ο Ερμής τον λυπήθηκε και ήρθε (κοντά του). Και αφού έμαθε από αυτόν την αιτία, για την οποία έκλαιγε, την πρώτη φορά βούτηξε στο ποτάμι και έφερε επάνω γι’ αυτόν ένα χρυσό τσεκούρι και τον ρωτούσε αν αυτό ήταν δικό του. Όταν εκείνος του είπε ότι αυτό το τσεκούρι δεν ήταν δικό του, του έφερε ένα ασημένιο και τον ρωτούσε αν έχασε αυτό. Όταν εκείνος το αρνήθηκε και αυτό, την τρίτη φορά (ο Ερμής) του έφερε το δικό του τσεκούρι. Και όταν εκείνος το αναγνώρισε, ο Ερμής, επειδή επιδοκίμασε τη δικαιοσύνη του, του χάρισε όλα τα τσεκούρια. Και αυτός, αφού ήρθε στους συντρόφους του, τους διηγήθηκε αυτά που είχαν γίνει. (Τότε) κάποιος απ’ αυτούς, αφού πήρε μαζί του ένα τσεκούρι, έφτασε στο ίδιο το ποτάμι και, καθώς έκοβε ξύλα, επίτηδες άφησε το τσεκούρι του στο ρεύμα του ποταμού, κάθισε και έκλαιγε. Όταν του παρουσιάστηκε ο Ερμής και τον ρωτούσε τι του είχε συμβεί, εκείνος του ανέφερε την απώλεια του τσεκουριού. Όταν ο Ερμής του ανέβασε ένα χρυσό τσεκούρι και τον ρωτούσε αν αυτό είχε χάσει, εκείνος, επειδή φλέγονταν από την επιθυμία του κέρδους, έλεγε ότι αυτό ήταν. Και ο θεός δεν του χάρισε του χρυσό τσεκούρι, αλλά ούτε του επέστρεψε το δικό του τσεκούρι.