Μετοχές

Μετοχές

Γενικά για τις μετοχές:

Η μετοχή ανήκει στους ονοματικούς τύπους του ρήματος. Έχει, δηλαδή. τα χαρακτηριστικά και των ονομάτων και των ρημάτων.

Ονοματικά χαρακτηριστικά:

α) Κλίνεται και έχει γένος, αριθμό και πτώσεις.

β) Μπορεί να παίξει ρόλο επιθέτου ή ουσιαστικού (ουσιαστικοποιημένη).

Ρηματικά χαρακτηριστικά:

α) Έχει χρόνους, φωνές, συζυγίες, διαθέσεις, αριθμούς.

β) Μπορεί να πάρει όλα τα συμπληρώματα του ρήματος (υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο).

γ) Μπορεί να λειτουργήσει ως επιρρηματικός προσδιορισμός ( επιρρηματική μετοχή).

Υποκείμενο Μετοχής:

Το υποκείμενο της μετοχής βρίσκεται πάντα στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με την μετοχή.

 Ανάλογα με την συντακτική θέση του υποκειμένου της, η μετοχή χαρακτηρίζεται συνημμένη ή απόλυτη.

Συνημμένη ονομάζεται η μετοχή της οποίας το υποκείμενο έχει κι άλλο συντακτικό ρόλο στην πρόταση. Συνήθως είναι υποκείμενο ή αντικείμενο στον ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτάται η μετοχή (συνημμένη στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο.)

 π.χ.

Υ (ρ.+μτχ.) Μτχ                                         Ρ

Κόνων ἰδών τον ἐπίπλουν* ἐσήμανε την ταχίστην πλεῖν.

* Η μετοχή ἰδών είναι συνημμένη γιατί το υποκείμενό της, ὁ Κόνων, είναι και υποκείμενο του ρήματος. Άρα, η μετοχή είναι συνημμένη στο υποκείμενο.

Μτχ            Αρ.+Υμτχ.                       Ρ

Εἰσιόντας* αὐτούς ὄχλος περιεχεῖτο πολύς.

* Η μετοχή εἰσιόντας  είναι συνημμένη γιατί το υποκείμενό της είναι και αντικείμενο του ρήματος. Άρα, είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος.

Απόλυτη ονομάζεται η μετοχή της οποίας το υποκείμενο δεν έχει κανένα άλλον συντακτικό ρόλο στην πρόταση, είναι δηλαδή  μόνο υποκείμενο της μετοχής. Η απόλυτη μετοχή βρίσκεται συνήθως σε πτώση γενική (γεν. απόλυτη), πιο σπάνια σε αιτιατική (αιτ. απόλυτη) και ακόμα πιο σπάνια σε ονομαστική (ονομ. απόλυτη).

Υμτχς           Μτχ                  Υρ                Ρ

Τοιούτων ὄντων* Θηραμένης εἶπεν.

* Η μετοχή ὄντων είναι απόλυτη γιατί το υποκείμενό της δεν έχει άλλο συντακτικό ρόλο στην πρόταση. Επειδή, μάλιστα, βρίσκεται σε γενική πτώση ονομάζεται γενική απόλυτη.

Μτχ                Υμτχς                        Υμτχς                 Ρ

Ἔξον* σοι ἐκθρέψαι και ἐκπαιδεῦσαι, οἰχήσει καταλιπών.

 * Η μετοχή ἔξον είναι απόλυτη με υποκείμενο τα απαρέμφατα ἔκθρέψαι και έκπαιδεῦσαι   ( είναι μετοχή του απρόσωπου ρήματος ἔξεστι γι’ αυτό παίρνει ως υποκείμενο απαρέμφατο). Είναι δε αιτιατική απόλυτη.

Προσοχή!!!!

Σε αιτιατική απόλυτη βρίσκονται κατά βάση μετοχές απρόσωπων ρημάτων και είναι συνήθως παραχωρητικές.

Ρ                   Υμτχ                                               Μτχ

Καί οἰμωγή ἐκ τῶν μακρῶν τειχών ἐς ἄστυ διῆκεν,ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ παραγγέλων. *

* Η μετοχή παραγγέλων είναι ονομαστική απόλυτη, γιατί το υποκείμενό της δεν έχει κανένα άλλο συντακτικό ρόλο στην πρόταση.

Είδη Μετοχών

α) Επιθετικές-Αναφορικές:

Οι επιθετικές μετοχές μπορεί να είναι είτε έναρθρες είτε άναρθρες. Ονομάζονται επιθετικές γιατί βασικός τους ρόλος είναι να λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί, ενώ ονομάζονται αναφορικές γιατί αναλύονται σε αναφορική πρόταση. Η επιθετική μετοχή δέχεται άρνηση οὑ όταν δηλώνει το πραγματικό και άρνηση μή όταν δηλώνει κάτι υποθετικό ή υποκειμενικό.

Όταν λείπει το ουσιαστικό που προσδιορίζουν οι επιθετικές μετοχές παίρνουν την συντακτική θέση του ουσιαστικού. Έτσι, μπορεί να είναι:

         i.            Υποκείμενο

       ii.            Αντικείμενο

      iii.            Κατηγορούμενο

     iv.            Παράθεση

       v.            Επεξήγηση

     vi.            Ετερόπτωτος προσδιορισμός

Ουσιαστικοποιημένες επιθετικές μετοχές:

ὁ ἄρχων ὁ διώκων = ο κατήγορος ὁ κλέπτων = ο κλέφτης ὁ νικῶν = ο νικητής ὁ τεκών = ο πατέρας ἡ τεκοῦσα = η μητέρα ὁ φεύγων = ο κατηγορούμενος - ο εξόριστος ἡ εἰμαρμένη = η μοίρα ἡ ἐπιοῦσα = η επόμενη μέρα οἱ κρατοῦντες = οι άρχοντες οἱ λέγοντες = οι ρήτορες οἱ πολιτευόμενοι = οι πολιτικοί οἱ προσήκοντες = οι συγγενείς οἱ τεθνεῶτες = οι νεκροί  τὸ ἀνειμένον = η άνεση τὸ δεδιὸς = ο φόβος τὸ δέον = το πρέπον τὸ δοκοῦν = η γνώμη τὸ ἡσυχάζον = η ησυχία

τὸ θαρσοῦν = το θάρρος  τὸ λεγόμενον = η φήμη τὸ λυσιτελοῦν = η ωφέλεια τὸ μέλλον, τὸ παρόν, τὸ παρελθόν τὸ νοσοῦν = η νόσος τὸ προσῆκον = το αρμόζον τὸ συμφέρον τὸ συνεστηκός = οι συνωμότες τὰ βεβουλευμένα / τὰ γνωσθέντα / τὰ δεδογμένα / τὰ δόξαντα / τὰ ἐψηφισμένα = οι αποφάσεις τὰ δέοντα / τὰ προσήκοντα = τα πρέποντα τὰ καθεστῶτα = η υπάρχουσα κατάσταση  τὰ κατηγορημένα = οι κατηγορίες τὰ κηρυχθέντα = οι διαταγές τὰ νομιζόμενα = τα καθιερωμένα τὰ συγκείμενα = οι ισχύουσες συνθήκες τὰ συμβάντα τὰ ὠμολογημένα = οι συμφωνίες

β) Κατηγορηματικές:

Ø  Οι κατηγορηματικές μετοχές είναι πάντα άναρθρες και πάντα συνημμένες στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο.

Ø  Μεταφράζονται με το «που», το «να» ή το «ότι» και αναλύονται με ειδική πρόταση.

Ø  Οι κατηγορηματικές μετοχές εξαρτώνται κυρίως από συνδετικά ρήματα και τα συνώνυμά τους:

λανθάνω, φαίνομαι, δῆλος εἰμί, φθάνω, διατελῶ, διαγίγνομαι, διάγω, οἴχομαι, διαβιῶ, διαλείπω.

Ø  Εξαρτώνται επίσης από ρήματα:

ü  έναρξης-λήξης*

ü  ανοχής, καρτερίας, κάματου

ü  μνήμης- λήθης

ü  πλησμονής, στέρησης

ü  γνώσης, αγγελίας, δείξης

ü  αισθήσεως, ελέγχου

ü  ψυχικού πάθους ( από τέτοια ρήματα εξαρτώνται και αιτιολογικές μετοχές. Αν η μετοχή δηλώνει το σύγχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης είναι κατηγορηματική ενώ αν δηλώνει το προτερόχρονο  είναι αιτιολογική.)

ü  Με τα ρήματα εὐ ποιῶ, κακῶς πoιῶ, καλῶς ποιῶ, χάριν φέρω, χαρίζομαι, ἠττῶμαι, περιγίγνομαι, ἀδικῶ, δίκαια ποιῶ, ἄδικα ποιῶ.

* Το ρήμα παύω δέχεται κατηγορηματική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο, ενώ το παύομαι συνημμένη στο υποκείμενο.

Προσοχή:

Τα ρήματα τυγχάνω, διατελῶ, διάγω, διαγίγνομαι, λανθάνω, φθάνω, οἴχομαι, φαίνομαι, δῆλός εἰμι όταν συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή εκφράζουν την δευτερεύουσα ενέργεια της πρότασης ενώ η κύρια εκφράζεται μέσω της μετοχής.  Έτσι, στην μετάφραση η μετοχή μεταφράζεται ως ρήμα και το ρήμα με επίρρημα.

 

διαγίγνομαι, διατελῶ, διάγω =συνεχώς ή διαρκώς

λανθάνω=κρυφά

φαίνομαι, δῆλος εἰμί, φανερός εἰμι =φανερά

οἴχομαι=κατευθείαν , γρήγορα

τυγχάνω=τυχαία

οὐ φθάνω + κατηγορ. μετοχ. μεταφράζεται: «δεν προφθαίνω να  +ρήμα» ή «μόλις+ ρήμα»

γ) Επιρρηματικές:

         i.            Χρονική:

Ø  Βρίσκεται σε οποιοδήποτε χρόνο εκτός από μέλλοντα. Συνήθως, απαντάται σε χρόνο ενεστώτα, χωρίς αυτό να είναι δεσμευτικό.

Ø  Δέχεται άρνηση μή ή οὐ

Ø  Όταν βρίσκεται σε ενεστώτα δηλώνει κατά κανόνα το σύγχρονο, ενώ σε αόριστο το προτερόχρονο.

Ø   Συχνά συνοδεύεται από χρονικά επιρρήματα (εὐθυς, ἅμα, μεταξύ, ἔτι, αύτίκα, ἤδη, τότε, ἐνταῦθα, ἔπειτα, ἐξαίφνης, ἄρτι, μετά ταῦτα) χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως όταν μια μετοχή συνοδεύεται από αυτά είναι κατ’ ανάγκη χρονική.

Ø  Αναλύεται σε χρονική πρόταση.

       ii.            Αιτιολογική:

Ø   Συχνά συνοδεύται από τα μόρια:

ἄτε δή, οἷον δή, οἶα δή → αντικειμενική αιτιολογία (μτφρ.: γιατί πράγματι)

ὡς → υποκειμενική αιτιολογία (μτφρ.: γιατί κατά τη γνώμη του)

ὥσπερ → υποτιθέμενη αιτιολογία

Ø  Αναλύεται σε αιτιολογική  πρόταση.

Ø  Αιτιολογικές είναι συνήθως οι μετοχές των εξής ρημάτων:

δοξαστικών, ψυχικού πάθους, γνωστικών, αισθητικών.

      iii.            Τελική:

Ø  Βρίσκεται πάντα σε χρόνο μέλλοντα.

Ø  Εξαρτάται κυρίως από ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας.

Ø  Όταν συνοδεύεται από το μόριο ὡς δηλώνει υπoκειμενική πρόθεση.

Ø  Αναλύεται σε  τελική πρόταση.

     iv.            Τροπική:

Ø  Βρίσκεται σε κάθε χρόνο συνήθως όμως σε ενεστώτα.

Ø  Δεν αναλύεται σε πρόταση. Μεταφράζεται με μετοχή με την κατάληξη -οντας/ -ώντας. Όταν έχει άρνηση μεταφράζεται  με το « χωρίς να».

Ø  Κάποιες  τροπικές μετοχές μεταφράζονται καθαρά ως επίρρημα:

φέρων= ραγδαία,

κλαίων = με τιμωρία,

χαίρων= ατιμώρητα,

λαθών= κρυφά,

συλλαβών= συνοπτικά,

προλαβών= προληπτικά,

ἀνύσας = γρήγορα.

       v.            Υποθετική:

Ø  Απαντάται σε κάθε χρόνο εκτός από μέλλοντα.

Ø  Αποτελεί την υπόθεση ενός λανθάνοντα υποθετικού λόγου.

Ø  Αναλύεται σε υποθετική πρόταση ανάλογα με την απόδοση.

Ø  Μια μετοχή που προσδιορίζει δυνητική έγκλιση ή μέλλοντα είναι κατά κανόνα υποθετική.

     vi.            Εναντιωματική:

Ø  Απαντάται σε κάθε χρόνο εκτός από μέλλοντα.

Ø  Αναλύεται σε εναντιωματική πρόταση.

Ø  Συνοδεύεται από τα μόρια: καίπερ, καίτοι, καί, μηδέ, οὐδέ. Όταν όμως, η μετοχή αναλυθεί σε πρόταση τα μόρια αυτά παραλείπονται.

Ø  Στην πρόταση που περιέχεται η εναντιωματική μετοχή  υπάρχει συνήθως μια λέξη αντίθετης σημασίας.