Λατινικά Γ' Λυκείου Μάθημα XXI

Μάθημα 21^ο

Πώς πήρε το όνομά του το Pisaurum

Κείμενο:

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, absens dictator est factus; is Gallos iam abeuntes secutus est: quibus interemptis aurum omne recepit. Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.

Μετάφραση:

Οι Γαλάτες με αρχηγό των Βρέννο αφού κατατρόπωσαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον Αλλία ποταμό, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη εκτός από Καπιτώλιο για το οποίο πήραν ως αντάλλαγμα τεράστιο χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος για πολύ καιρό ήταν εξόριστος, στην Αρδέα, εξαιτίας της λείας των Βηίων που δεν μοιράστηκε ακριβοδίκαια, αν και απουσίαζε έγινε δικτάτορας. Αυτός τους Γαλάτες, ενώ ήδη έφευγαν τους ακολούθησε. Αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Αυτό επειδή ζυγίστηκε εκεί έδωσε στην πολιτεία το όνομά του: δηλαδή η πολιτεία ονομάζεται Pisaurum, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Ύστερα απ’ αυτήν την πράξη γύρισε στην εξορία, απ’ όπου όμως επέστρεψε αφού τον παρακάλεσαν.

Λεξιλόγιο:

Ουσιαστικά:

Α’ ΚΛΙΣΗ	B’ ΚΛΙΣΗ
Alia, -ae Ardea, -ae pecunia, -ae= χρήματα Pluralia Tantum praeda, -ae= λεία Roma, -ae= η Ρώμη (κύριο όνομα)	Camillus, -i= Ο Κάμιλλος Galli, -orum= Οι Γαλάτες (συνηθ. στον                                 πληθυντικό) Romani, -orum= Οι Ρωμαίοι aurum, -i= χρυσάφι (στον πληθυντικό                          σημαίνει αντικείμενα                    κατασκευασμένα από                     χρυσάφι) Capitolium, -ii/-i= Καπιτώλιο (δεν έχει                                  πληθυντικό) exilium, -ii/-i= εξορία Factum, -i= πράξη
Γ’ ΚΛΙΣΗ
dictator, -oris= δικτότορας (αρσεν.) dux, -cis= αρχηγός (αρσεν.) legio-onis= λεγεώνα (θηλ.) urbs, -is= πόλη (θηλ.) civitas, -atis= πολιτεία (θηλ.) flumen, -inis= ποταμός (ουδ.) nomen, -inis= όνομα (ουδ.) ius, -ris= δίκαιο (ουδ.)

Επίθετα:

Β’ ΚΛΙΣΗ	Γ’ ΚΛΙΣΗ
immensus, -a, -um= τεράστιος aequus, -a, -um= ίσος, δίκαιος Veintanus, -a, -um= των Βηίων	omnis, -is, -e= όλος

Ρήματα:

1η Συζυγία:

do, dedi, datum, dare= δίνω

penso, pensavi, pensatum, pensare= ζυγίζω

rogo, rogavi, rogatum, rogare=  ρωτώ

2η Συζυγία:

deleo, delevi, deletum, delere= σκοτώνω

3η Συζυγία:

everto, everti, eversum, evertere= καταστρέφω εντελώς

divide, divisi, dinisum, dividere= μοιράζω

 sequor, secutus sum, secutum, sequi= ακολουθώ (αποθ.)

interimo, interemi, interemptum, interimere= εξολοθρεύω

appendο, appendi, appensum, appendere= ζυγίζω

dico, dixi, dictum, dicere= λέω

revertor, reverti/ reverses sum, reversum, reverti= επιστρέφω (αποθ. και ημιαποθ.)

accipio, accepi, acceptum, accipere=παραλαμβάνω, υποδέχομαι*

recipio, recepi, receptum, recipere= παίρνω πίσω, επανακτώ*

4η Συζυγία:

redeo, redii/redivi, reditum, redire= επιστρέφω (ανωμ.)

adeo, adii/adivi, adιtum, adire= φεύγω (ανωμ.)

Ανώμαλα:

absum, afui, -----, adesse= απουσιάζω

fio, factus sum, fieri= γίνομαι, ανακηρύσσομαι

Παρατηρήσεις:

       1.  Η μετοχή ενεστώτα του ρήματος sum (-sens) απαντάται μόνο όταν το ρήμα είναι σύνθετο, π.χ.  absens (<absum).

            2. To ρήμα fio είναι ο παθητικός τύπος το ρήματος facio. Όταν το ρήμα είναι σύνθετο (interficio) ο παθητικός τύπος σχηματίζεται ομαλά (interficior).

          3.  Η μετοχή ενεστώτα του ρήματος eo είναι iens, euntis.

          4. Το ουσιαστικό civitas σχηματίζει την γενική ενικού και σε -um και σε -ium.

                     5.   Το ουσιαστικό urbs σχηματίζει την γενική σε -ium (urbium).

Χρήση προθέσεων:

 post: Λειτουργεί και ως πρόθεση αλλά και ως επίρρημα.  Όταν είναι πρόθεση συντάσσεται με αιτιατική και προηγείται του ονοματικού συνόλου, ενώ, όταν είναι επίρρημα συντάσσεται με αφαιρετική, που ονομάζεται του μέτρου ή της διαφοράς, και ακολουθεί αυτής.

π.χ. post trecentos annos

trecentis annis post

=ob, propter, per+ αιτιατική           εξωτερικό αναγκαστικό

ex, de, ab+ αφαιρετική                              αίτιο

Αφαιρετική απόλυτη:

Όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμία σχέση με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος, η μετοχή ονομάζεται απόλυτη και μπαίνει σε αφαιρετική (βλ. γενική απόλυτη της α.ε.). Στα λατινικά μάλιστα η χρήση της αφαιρετικής απόλυτης είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη, καθώς δεν υπάρχει ενεργητική μετοχή παρελθοντικού χρόνου. Αυτό σημαίνει  πως αν θέλω να μεταφράσω την αρχαιοελληνική φράση ταῦτα εἰπών ἀπῆλθε στα λατινικά θα πρέπει να χρησιμοποιήσω μετοχή παρακειμένου παθητικής φωνής και άρα να μετατρέψω την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Επομένως, το υποκείμενο της μετοχής διαφοροποιείται από αυτό του ρήματος: his rebus dictis, discessit.

 Nόθη και γνήσια αφαιρετική απόλυτη:

• Νόθη ονομάζεται η μετοχή παθητικού παρακειμένου, όταν το ποιητικό της αίτιο ταυτίζεται νοηματικά με το υποκείμενο του ρήματος.

πχ. Galli, deletis legionibus Romanorum (a Gallis), everterunt urbem.

•  Γνήσια ονομάζεται η μετοχή παθητικού παρακειμένου, όταν το ποιητικό της αίτιο διαφοροποιείται νοηματικά από το υποκείμενο του ρήματος.

π.χ. fuerat Paetus in patribus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur (Ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του και, αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός, οδηγούνταν σιδηροδέσμιος στη Ρώμη)  

Ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη:

Όπως είδαμε το ρήμα sum δεν έχει μετοχή ενεστώτα. Έτσι, όταν θέλω να πώ για παράδειγμα «όταν ήταν αρχηγός ο Βρέννος;», βάζω το υποκείμενο και το κατηγορούμενο της μετοχής σε αφαιρετική σαν να υπήρχε όντως μετοχή του sum παραλείποντας φυσικά την μετοχή, μια και δεν υπάρχει. Η αφαιρετική αυτή ονομάζεται ιδιόμορφη απόλυτη.

π.χ. Brenno duce (sente)