Λατινικά Β' Λυκείου Μάθημα XX

Μάθημα 20^ο

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Κείμενο:

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu. Exclusus ab insidiatoribus Caligulae, recesserat in diaetam, cui nomen est Hermaeum. Paulo post* rumore caedis exterritus prorepsit ad solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit. Discurrens miles pedes eius animadvertit; eum latentem adgnovit; extractum imperatorem eum salutavit. Hinc ad commilitones suos eum adduxit. Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur. Postero die Claudius imperator factus est.

Μετάφραση:

Σε ηλικία πενήντα χρονών ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός. Όταν οι δολοφόνοι του Καλιγούλα τον έδιωξαν (από το παλάτι), αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που το όνομά της είναι Ερμαίο. Λίγο αργότερα, τρομοκρατημένος από τα νέα της σφαγής, σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν από την πόρτα. Ένας στρατιώτης που έτρεχε πέρα- δώθε πρόσεξε τα πόδια του· τον αναγνώρισε που κρυβόταν · τον τράβηξε έξω και τον προσαγόρευσε αυτοκράτορα. Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του. Αυτοί τον μετέφεραν στο στρατόπεδο σκυθρωπό και περιδεή, ενώ το πλήθος που τον συναντούσε τον λυπόταν σα να επρόκειτο να πεθάνει (σα να ήταν μελλοθάνατος). Την άλλη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας.

Λεξιλόγιο:

Ουσιαστικά:

Α’ ΚΛΙΣΗ	B’ ΚΛΙΣΗ	Γ’ ΚΛΙΣΗ
Caligula -ae diaeta -ae = θερινή κατοικία turba -ae = όχλος Δ’ ΚΛΙΣΗ casus -us = γεγονός Ε’ ΚΛΙΣΗ dies -diei =μέρα	Claudius -ii // -i annus -i = έτος, χρόνος imperium -ii // -i= εξουσία Hermaeum -i solarium -ii // -i =λιακωτό velum -i = κουρτίνα castrum -i = φρούριο (castra -orum=στρατόπεδο)	insidiator -oris = συνωμότης (Αρ.) nomen -nominis =όνομα  (Ουδ.) rumor -oris φήμη, νέα caedes -caedis =σφαγή foris -foris = πόρτα miles -militis = στρατιώτης pes -pedis = πόδι imperator -oris =αυτοκράτορας commilito -onis =σύντροφος

Επίθετα: quinquagesimus -a -um = πεντηκοστός mirabilis -is -e = αξιοθαύμαστος, περίεργος paulus -a -um =λίγος proximus -a -um = κοντινότερος tristis -is -e = λυπημένος trepidus -a -um = έντρομος obvius -a -um = αντίθετος posterus -a -um =επόμενος

Αντωνυμίες: suus -sua -suum = δικός του quidam -quaedam -quoddam = κάποιος qui -quae -quod = ο οποίος is -ea -id = αυτός hic -haec -hoc =αυτός

Ρήματα:

1η Συζυγία:

saluto -avi -atum -are = προσαγορεύω

miseror -miseratus sum -miseratum -miserari = λυπάμαι, θρηνώ (αποθ.)

2η Συζυγία:

exterreo -exterrui -exterritum -exterrere = τρομοκρατώ

lateo -latui - // -latere =κρύβομαι

3η Συζυγία:

capio -cepi -captum -capere = πιάνω, συλλαμβάνω

excludo -exclusi -exclusum -excludere = διώχνω

recedo -recessi -recessum -recedere = αποσύρομαι

prorepo -prorepsi -proreptum -prorepere = σέρνομαι προς

raetendo -praetendi -praetentum praetendere = τεντώνω

abdo -abdidi -abditum -abdere =κρύβω

discurro -discu(cu)rri -discursum -discurrere = τρέχω εδώ κι εκεί

animadverto -verti -versum -vertere =παρατηρώ, προσέχω

adgnosco -adgnovi -adgnitum -adgnoscere = αναγνωρίζω

extraho -extraxi -extractum -extrahere =τραβώ έξω

adduco -adduxi -adductum -adducere =οδηγώ

defero -detuli -delatum -deferre =μεταφέρω

morior -mortuus sum -mortuum -mori =πεθαίνω (αποθ.)

fio -factus sum -fieri = γίνομαι

*SOS:

Το post λειτουργεί άλλοτε ως επίρρημα και άλλοτε ως πρόθεση. Όταν λειτουργεί ως επίρρημα συντάσσεται με αφαιρετική η οποία ονομάζεται του μέτρο ή της διαφοράς. Όταν λειτουργεί ως πρόθεση συντάσσεται με αιτιατική και λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός του χρόνου.

Paulo post = post paulum

Γραμματική:

Μετοχές

•  Η μετοχή  ενεστώτα σχηματίζεται ως εξής:

Θέμα ενεστώτα + -ns (α΄ και β΄ συζυγία)

Θέμα ενεστώτα + -e + -ns (γ΄ και γ’ συζυγία)

• Η μετοχή Μέλλοντα σχηματίζεται ως εξής:

Αφαιρετική σουπίνο + -rus -ra -rum

• Η μετοχή Παρακειμένου στην παθητική φωνή σχηματίζεται ως εξής :                                                             θέμα σουπίνο + -us -a -um

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ	ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ	ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
ama -ns dele -ns leg -ens audi -ens	amatu-rus -ra -rum deletu-rus -ra-rum lectu-rus -ra -rum auditu-rus -ra -rum	amat-us -a -um delet-us -a -um lect-us -a -um audit-us -a -um

Ενεργητική Περιφραστική Συζυγία

Σχηματίζεται με την μετοχή του ενεργ. μέλλοντα και το sum.

Στα ελληνικά μεταφράζεται: πρόκειται να….

Συντακτικό:

Χρήση Μετοχής:

• Η μετοχή του ενεστώτα εκφράζει πράξη σύγχρονη με αυτή του ρήματος (pugnans cadit = πεθαίνει ενώ πολεμάει), η μετοχή μέλλοντα εκφράζει πράξη υστερόχρονη από αυτή του ρήματος  (moriturus tremit = τρέμει επειδή πρόκειται να πεθάνει) και η μετοχή παρακειμένου προτερόχρονη ) από αυτή του ρήματος (vulneratus cadit = πέφτε αφού πληγώθηκε). Η μετοχή συμφωνεί με το υποκείμενό της σε γένος, αριθμό και πτώση· το υποκείμενο της συνημμένης μετοχής είναι το ίδιο με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος της πρότασης που βρίσκεται.

Επιθετική Μετοχή

Η μετοχή αυτή ισοδυναμεί με αναφορική πρόταση  (Animus fert dicere formas mutatas = Η ψυχή μου με οδηγεί να τραγουδήσω μορφές που έχουν αλλάξει)

Κατηγορηματική Μετοχή

Η χρήση της κτγ μτχς στα λατινικά είναι σπάνια.

Κατηγορηματική μετοχή παίρνουν τα ρήματα που σημαίνουν: παριστάνω,

φαντάζομαι, ζωγραφίζω, κρατώ, έχω, βλέπω, διακρίνω ακούω. (π.σ. Catonem visi in bibliotheca sedentem = Είδα τον Κάτωνα στη βιβλιοθήκη να κάθεται)

Επιρρηματική Μετοχή

Οι επιρρηματικές μετοχές είναι οι εξής: χρονικές, υποθετικές, αιτιολογικές, τροπικές, εναντιωματικές, παραχωρητικές, τελικές.(Η χρήση της τελικής μετοχής είναι σπάνια στα λατινικά. Εξαρτάται από ρήματα κίνησης και βρίσκεται σε χρόνο μέλλοντα.)

Στα λατινικά όπως και στ’ αρχαία ελληνικά οι μετοχές είναι συνημμένες και απόλυτες.

*Κλίση Μετοχών

Η μετοχή του ενεστώτα κλίνεται σύμφωνα με την τρίτη κλίση των επιθέτων. Προσοχή όμως:

- αν είναι επιθετική, σχηματίζει την αφαιρετική ενικού σε -i.

- αν είναι κατηγορηματική ή επιρρηματική, σχηματίζει την αφαιρετική ενικού σε -e

Ο σύνδεσμος dum

O σύνδεσμος dum συνοδεύεται από οριστική ενεστώτα ανεξάρτητα από το χρόνο της κύριας πρότασης όταν εκφράζει πράξη ταυτόχρονη με εκείνη της κύριας πρότασης: πρόκειται για λατινισμό.

Εμπρόθετοι Προσδιορισμοί 

in (πρόθεση ) + Αιτιατική → κίνηση σε τόπο (in diaetam, in castra)

ab (a) (πρόθεση) + Αφαιρετική → ποιητικό αίτιο (ab insidiatoribus)

ad (πρόθεση) + Αιτιατική → κίνηση σε τόπο (ad solarium), κίνηση σε πρόσωπο (ad commilitones)

inter (πρόθεση) + Αιτιατική → στάση σε τόπο (inter vela)