Λατινικά Β' Λυκείου Μάθημα XI

Μάθημα 11^ο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Κείμενο:

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV annos in Italia complevit, Carthaginienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.

Μετάφραση:

Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία είκοσι έξι χρόνων , νίκησε στον πόλεμο όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε με βία το Σαγούντο. ΄Επειτα τις ΄Αλπεις ,οι οποίες χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία ,τις πέρασε με ελέφαντες. ΄Οταν βρέθηκε  στην Ιταλία , κοντά στον Τίκινο (ποταμό), στον Τρεβία , στη (λίμνη) Τρασιμένη και στις Κάννες , κατατρόπωσε τις ρωμαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις και τις εξολόθρευσε. Ο Ρωμαϊκός λαός έντρομος πληροφορήθηκε τη σφαγή των Καννών. Στο Φαλερνό Αγρό ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου Μάξιμου . Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία , οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας μάταια επιθύμησε να τελειώσει τον πόλεμο εναντίον των Ρωμαίων. Τελικά έδωσε μάχη με Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα , αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη.

Λεξιλόγιο:

Ουσιαστικά:

Α’ ΚΛΙΣΗ	B’ ΚΛΙΣΗ	Γ’ ΚΛΙΣΗ
Hispania –ae =Ισπανία Trebia –ae (αρσ.)= ο ποταμός Τρεβίας Cannae –arum=οι Κάννες Copiae –arum (πληθ.)= στρατιωτικές δυνάμεις (στον ενικό σημαίνει αφθονία) victoria –ae= νίκη	Saguntum –i=το Σαγούντο(πόλη της Ισπανίας) Ticinus –i=ο ποταμός Τίκινος Trasumenus –i=η λίμνη Τρασιμένη	Hannibal –alis= Αννίβας dux -cis (αρσ)= αρχηγός gens, gentis (θ)=έθνος Alpes –ium=Άλπεις elephas –ntis (αρσ) elephantus-i ( ετερόκλιτο)= ελέφαντας clades –is (θ.)= καταστροφή, συντριβή

Επίθετα:

Carthaginiensis –is –e= Καρχηδονιακός

Cannensis –is –e= των Καννών

pavidus –a –um= έντρομος

Προθέσεις:

ab: (προθ.+αφαιρ.) = από

apud (προθ.+ αιτ.) = κοντά

Σύνδεσμοι:

ubi (χρον. σύνδ.): όταν

postquam (χρον. σύνδ.): αφού

Επιρρήματα:

frustra= μάταια

Ρήματα:

1η Συζυγία:

supero-superavi-superatum-superare = νικώ

profligo-profligavi-profligatum-profligare = κατατροπώνω

revoco-avi-atum-are = ανακαλώ

dimico-avi-atum-are = αγωνίζομαι

reporto-avi-atum-are = κερδίζω

2η Συζυγία:

compleo-complevi-completum-complere = συμπληρώνω

3η Συζυγία:

seiungo-seiunxi-seiunctum-seiungere = χωρίζω

compono-composui-compositum-componere = τελειώνω τον πόλεμο

cupio-cupivi-cupitum-cupere = επιθυμώ

nascor – natus sum – nasci (αποθετικό) = γεννιέμαι

4η Συζυγία:

transeo-transii-transitum-transire = περνώ

expedio-expedivi-expeditum-expedire = απελευθερώνω

Γραμματική:

Αρχικοί χρόνοι:

Οι αρχικοί χρόνοι των ρημάτων με βάση των οποίων σχηματίζονται και οι άλλοι χρόνοι είναι οι εξής:

α) Ενεστώτας: Από το θέμα του σχηματίζεται ο παρατατικός και ο απλός μέλλοντας.

β) Παρακείμενος: Από το θέμα του σχηματίζεται ο υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας.

γ) Σουπίνο: Από το θέμα του σχηματίζονται οι μετοχές του ενεργητικού μέλλοντα και παθητικού παρακειμένου.

δ) Απαρέμφατο ενεστώτα: Σχηματίζεται από το θέμα του ενεστώτα και είναι ενδεικτικό της συζυγίας.

Παράδειγμα

Α΄ συζυγία: amo (amao) – amavi – amatum – amare

α. Ο τύπος amo είναι ο ενεστώτας και από το θέμα του ama- σχηματίζεται και ο παρατατικός (amabam) και ο μέλλοντας (amabo)

β. Ο τύπος amavi είναι ο παρακείμενος και από το θέμα του amav- σχηματίζεται και ο υπερσυντέλικος  (amav – eram) και ο συντελεσμένος μέλλοντας (amav-ero).

γ. Ο τύπος  amatum είναι το σουπίνο και από το θέμα του amat- σχηματίζεται η μετοχή ενεργητικού μέλλοντα (amat- urus) και η μετοχή παθητικού παρακειμένου (amat-us).

δ. Ο τύπος amare είναι το απαρέμφατο ενεστώτα. Η κατάληξη –are δφηλώνει ότι πρόκειται για ρήμα πρώτης συζυγίας.

Τα ίδια ισχύουν και για τις άλλες συζυγίες:

Β΄ συζυγία: deleo – delevi - deletum - delere

Γ΄ συζυγία: lego – legi – lectum – legere

Γ΄ συζυγία: audio - audivi- auditum – audire

Οριστική ενεργητικού παρακειμένου.

• Η οριστική του ενεργητικού παρακειμένου των τεσσάρων συζυγιών σχηματίζεται από το θέμα του παρακειμένου και τις καταλήξεις του παρακειμένου:

• Με την ίδια λογική  (θέμα παρακειμένου + καταλήξεις παρακειμένου) σχηματίζεται η οριστική παρακειμένου του sum και των ανωμάλων ρημάτων.

Παραδείγματα

sum		possum		fero
fui fuisti fuit fuimus fuistis fuerunt & fuere		potui potuisti potuit potuimus potuistis potuerunt & potuere		tuli tulisti tulit tulimus tulistis tulerunt & tulere
amo	deleo		lego		audio
amav-i	delev-i		leg-i		audiv-i
amav-isti	delev-isti		leg-isti		audiv-isti
amav-it	delev-it		leg-it		audiv-it
amav-imus	delev-imus		leg-imus		audiv-imus
amav-istis	delev-istis		leg-istis		audiv-istis
amav-erunt/-ere	delev-erun/-ere		leg-erunt/-ere		audiv-erunt/-ere

Το ρήμα eo- ii -itum -ire

Ενεστώτας	Παρατατικός	Μέλλοντας	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος	Συντελ. Μέλλοντας
eo is it imus itis eunt	ibam ibas ibat ibamus ibatis ibant	ibo ibis ibit ibimus ibitis ibunt	ii isti iit iimus istis ierunt/iere	ieram ieras ierat ieramus ieratis ierant	iero ieris ierit ierimus ieritis ierint

Δευτερεύουσες Χρονικές Προτάσεις

Οι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις είναι επιρρηματικές και έχουν θέση επιρρηματικού προσδιορισμού του χρόνου. Εκφέρονται με οριστική (όταν δηλώνουν μόνο χρόνο ή ένα πραγματικό γεγονός) και με υποτακτική (όταν εκτός από χόνο εκφράζουν προσδοκία ή επιδίωξη). Οι δευτερεύουσες χρονικές μπορεί να δηλώνουν το προτερόχρονο, το σύγχρονο ή το υστερόχρονο ανάλογα με τον σύνδεσμο με τον οποίο εισάγονται. Έτσι:

I.   Σύγχρονο. Εισάγονται με τους συνδέσμους dum, quoad, quamdiu.

ΙΙ. Προτερόχρονο. Εισάγονται με τους συνδέσμους postquam, ubi, ut, simul, simulac, cum, primum. Όταν αναφέρονται στο παρελθόν εκφέρονται με οριστική παρακειμένου.

III. Υστερόχρονο: Εισάγονται με τους συνδέσμους antequam, priusquam, dum, donec, quoad.

Ασκήσεις:

1. Να κλιθούν: dux Carthaginiensis, omnes gentes, elephantis, clades

2. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού όλων των προσσηγορικών ονομάτων.

3. Να γράψετε τους αρχικού χρόνους των ρημάτων: seiungo, traseo, cupio, expedio, compono.

4. Nα γράψετε τα ρήματα στους άλλους χρόνους: expugnavit, fuit, delevit, expedivit, complevit, cupivit, reportaverunt.

5. Να κλιθούν  οι αντωνυμίες του κειμένου στο γένος που βρίσκονται σε ενικό και πληθυντικό.