Γ' Λυκείου Ηθικά Νικομάχεια, Σχεδιαγράμματα (ενότητες 1-5)

     Ηθικά Νικομάχεια   

 Αριστοτέλης

  

Ενότητα 1^η

•  2 είδη αρετής
•   Διανοητική                         -                               Ηθική*

         //                                                                        //

  Μέσω της διδασκαλίας                                 Μέσω του εθισμού

               //                                                                      //

Χρειάζεται χρόνο και εμπειρία                      Ετυμολογική συγγένεια ἔθους + ἠθικής

•  Παραδείγματα πέτρας και φωτιάς για να δείξει ότι τα εκ φύσεως δεν εθίζονται σε 

   άλλες ιδιότητες.

•   Καμιά αρετή δεν υπάρχει εκ φύσεως.

*Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του προικισμένος να τις δέχεται αλλά τις  τελειοποιεί με την άσκηση.                                                                                                                                                 

                              

Συλλογισμός Αριστοτέλη

Π₁  Όλα τα πράγματα που από τη φύση τους συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο δεν μπορούν με τον εθισμό να αλλάξουν τρόπο συμπεριφοράς. (παραδείγματα)

Π₂   Οι ηθικές αρετές γεννιούνται μέσα από την άσκηση. (ετυμολογική συγγένεια ἔθους-ἠθικής)

Συμπέρασμα: Καμιά ηθική αρετή δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως.

**Ετυμολογική συγγένεια ~ ταυτότητα εἶναι και φαίνεσθαι ~ τα πράγματα είναι όπως τα εμφανίζουν οι λέξεις ~ αφετηρία για  συλλογισμούς και εξαγωγή συμπερασμάτων.

       

Ενότητα 2^η

•   Όσα υπάρχουν εκ φύσεως, πρώτα έχουμε την δυνατότητα και στη συνέχεια κάνουμε την αντίστοιχη πράξη.

                         εκ φύσεως:     δυνατότητα ~ πράξη

                                                 δύναμις ~ ἐνέργεια*

• Ομοιότητα αρετής και τέχνης: Πρώτα επαναλαμβάνουμε όμοιες πράξεις ** και στη συνέχεια τις αποκτούμε.

                        αρετή ~ τέχνη: ἐνέργεια ~ δύναμις***

• Παραδείγματα (όραση- ακοή/ οικοδόμοι- κιθαριστές)

*δύναμις: Η δυνατότητα του όντος να είναι ή να κάνει κάτι.

  ἐνέργεια: Η πραγμάτωση της δυνατότητας.

**Επειδή η επανάληψη μιας πράξης δεν μας κάνει δίκαιους ή σώφρονες, ο Αριστοτέλης ορίζει ποια θα πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της πράξης:

α) Ο άνθρωπος θα πρέπει να έχει συνείδηση του τι πράττει.

β) Να το κάνει έπειτα από συνειδητή επιλογή (προαίρεση).

γ) Να το κάνει με τρόπο σταθερό και αμετάβλητο.

*** 3 ειδών δυνάμεις:

α) Αυτές που υπάρχουν εκ φύσεως ( αισθήσεις)

β) Αυτές που τις αποκτούμε με την άσκηση (αὐλεῖν)

γ) Αυτές που τις αποκτούμε με την μάθηση ( επιστημονικές γνώσεις)

****Εντελέχεια: Η κατάσταση της τελειότητας. Η ολοκλήρωση της κίνησης από την δυνατότητα στην ενέργεια. Το όν έχει πια τον σκοπό μέσα του. Συμπίπτει με τη μορφή του.

Ενότητα 3^η

•   Στην προηγούμενη ενότητα μίλησε για τη σημασία επανάληψης όμοιων ενεργειών.
• Εδώ θέτει το θέμα της ποιότητας των ενεργειών.
• Παραδείγματα με όσα κάνουν οι νομοθέτες στις πόλεις: προσπαθούν να κάνουν ενάρετους τους πολίτες ασκώντας τους σ’ ένα συγκεκριμένο τρόπο δράσης (πολιτική διάσταση αρετής).
• Παρά τις επιδιώξεις τους μπορεί να αποτύχουν (ομοιότητα με τέχνες).
• Καλό ή λιγότερο καλό πολίτευμα: Η διαφορά έγκειται στο κατά πόσον οι νομοθέτες βοηθούν τους πολίτες να φτάσουν στην αρετή με την καθοδήγησή τους.
• Καλός ή κακός τρόπος δράσης: Καλές ή κακές συνήθειες. 
• οὐδέν ἄν ἔδει τοῦ διδάξοντος: Τονίζει τη σημασία της παιδείας. Ανάγκη δασκάλου~> άρα αρετή όχι εκ φύσεως, 
• Ποιότητα ενεργειών~ καλός τρόπος δράσης~ καλές συνήθειες~ αρετή

Συλλογισμός Αριστοτέλη

Π₁ Οι νομοθέτες προσπαθούν να κάνουν ενάρετους τους πολίτες με την άσκηση και τον εθισμό.

Π₂ Πιθανότητες αποτυχίας.

Συμπέρασμα: Αφού οι πολίτες γίνονται ενάρετοι ή όχι με τον εθισμό ή την άσκηση, άρα την αρετή δεν την έχουν εκ φύσεως.

Ενότητα 4^η

• Οι έξεις γεννιούνται από την επανάληψη όμοιων ενεργειών 
•  Απαραίτητη η ποιότητα των ενεργειών για την απόκτηση καλών έξεων. 
•   Από μικρή ηλικία πρέπει να αποκτούμε τις κατάλληλες έξεις*. 
•   Πλήρης αντιστοιχία έξεων και ενεργειών.

Κοινωνική διάσταση αρετής

Χαρακτηριστικά έξεων: 

•  Οι έξεις γίνονται.
• Οι ενέργειες που κάνει το άτομο για να αποκτήσει την αρετή, πρέπει να προσιδιάζουν μ’ αυτές που θα κάνει αφού γίνει κάτοχός της.
• Κύκλος: Όμοιες πράξεις για να αποκτήσουμε μια έξη. Στη συνέχεια από την έξη πηγάζουν οι πράξεις.

Σημασία αγωγής και παιδείας ( για τον εθισμό του ανθρώπου σε συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς):

οὑ λίγον ~ πάμπολυ~ τό πᾶν ± Κλιμακωτή αύξηση και σε γλωσσικό επίπεδο και σε νοηματικό.

Ενότητα 5^η

• Άμεση σχέση ηθικής αρετής και συναισθημάτων.
• Η ευχαρίστηση που συνοδεύει μια πράξη είναι η απόδειξη ότι η έξη έχει διαμορφωθεί.
• Θα πρέπει οι νέοι να μάθουν από μικρή ηλικία να χαίρονται και να λυπούνται μ’  αυτά που πρέπει. 

Λύπη= Καλή και κακή

Ευχαρίστηση= τότε οι πράξεις είναι σωστές. Αἱ κατ’ἀρετήν πράξεις εἰσίν ἡδεῖαι.

Δυσαρέσκεια= τότε το άτομο απέχει από την αρετή.

Ρόλος παιδείας: Καθιστά το άτομο ικανό να διακρίνει τις καλές από τις κακές

                               αρετές και να ελέγχει τις πρώτες. Εξοικείωση με την ηθική αρετή

                               ώστε το άτομο να νιώθει ευχαρίστηση όταν ενεργεί με βάση τους 

                               κανόνες της ηθικής αρετής. (επιδοκιμασία, έπαινος επιβράβευση)

Πώς καθορίζονται οι καλές ή οι κακές ενέργειες; Με τι πρέπει να χαίρεται ή να λυπάται κάποιος;

Δέον=  Κοινωνικά αποδεκτό. Αυτό που η κοινωνία θεωρεί σωστό. Η αγωγή κάνει τον νέο να το επιδιώκει.

Η πολιτική κοινωνία καθορίζει με τι πρέπει να χαίρεται ή να λυπάται κάποιος.